朝代:唐代
作者:刘长卿
原文:
刘长卿(约726 — 约786),字文房,汉族,宣城(今属安徽)人,唐代诗人。后迁居洛阳,河间(今属河北)为其郡望。玄宗天宝年间进士。肃宗至德中官监察御史,后为长洲县尉,因事下狱,贬南巴尉。代宗大历中任转运使判官,知淮西、鄂岳转运留后,又被诬再贬睦州司马。德宗建中年间,官终随州刺史,世称刘随州。
翻译
新年来临思乡之心更切,独立天边不禁热泪横流。
到了老年被贬居于人下,春归匆匆走在我的前头。
山中猿猴和我同度昏晓,江边杨柳与我共分忧愁。
我已和长太傅一样遭遇,这样日子须到何时才休?
注释
⑴天畔:天边,指潘州南巴,即今广东茂名。潸(shān)然:流泪的样子。
⑵居人下:指官人,处于人家下面。客:诗人自指。
⑶“春归”句:春已归而自己尚未回去。
⑷岭:指五岭。作者时贬潘州南巴,过此岭。
⑸长沙傅:指贾谊。曾受谗被贬为长沙王太傅,这里借以自喻。
在唐代,长沙以南地域都很荒凉,潘州一带的艰苦而可想而知,诗人受冤被贬,从鱼肥水美的江南苏州迁至荒僻的潘州,委屈之心不言而喻。诗人满腹冤屈化作一句诗语:“乡心新岁切,天畔独潸然”。新年已至,自己与亲人们相隔千里,思乡之心,自然更切。人欢己悲,伤悲之泪“潸然”而下。其实,伤心泪早就洒于贬途:“裁书欲谁诉,无泪可潸然。”(《毗陵集》)联系仕宦偃蹇,很难自控,而有“新年向国泪”(《酬郭夏人日长沙感怀见赠》)。这与“每逢佳节倍思亲”(王维《九月九日忆山东兄弟》)有异曲同工之处。
“老至居人下,春归在客先”,是由薛道衡“人归落雁后,思发在花前”(《人日思归》)化出,在前人单纯的思乡之情中,融入仕宦身世之感,扩大了容量,增强了情感的厚度。两句有感而发,自然浑成,诚为甘苦之言。使笔运意,纯熟圆浑,字凝句炼,素来是诗人的所长,“老至”句承“独潸然”,“春归”句承“新岁切”,脉络细致,情意深沉。诗人有感年华“老至”,反遭贬而“居人下”。新年伊始,天下共春,而仍滞留炎南天畔,升迁无望,故有时不我待、春归我先之感。悲愤郁积,不能自己,因此连续以四句伤情语抒发。
“岭猿同旦暮,江柳共风烟”二句描绘天畔荒山水乡节序风光。猿啼积淀着哀伤的诗歌意象。“猿鸣三声泪沾裳”的古谣,引发怨苦,以此属引凄厉之声度入诗中,与北方呜咽陇水同是感伤的声态意象,都令人怀悲而思归。刘长卿的仕历活动主要在南方,其诗中有很多表现猿啼的句子:“梦寐猿啼吟”、“万里猿啼断”、“猿啼万里客”。而这里犹再重之“同旦暮”——早晚、日夜时时在耳,起哀伤,动归思,进而把“乡心切”刻划得淋漓尽致。这新岁元日的惆怅,别有一番滋味在心头。远望,江流岸柳不但没有给诗人带来生机和新意,相反,风烟一空,濛濛笼罩,倒给诗人心头蒙上一层厚厚的愁雾。
在抑郁、失落的情绪中诗人发出了长长的慨叹:“已似长沙傅,从今又几年?”这里借用贾谊的典故,洛阳才子贾谊,有济世匡国之志,脱颖初露,而为权贵宿老谗毁,疏放为长沙太傅。诗人这次遭贬,也是以功蒙过,怏怏哀怨,时有流露:“地远明君弃,天高酷吏欺”(《初贬南巴至鄱阳题李嘉祐江亭》)故引贾谊为同调,而有“同是天涯沦落人”的“已似”之感。而自忤权门,担心滞此难返,不免生出“从今又几年”的忧虑。至此诗人引颈遥望长安,归心不已,步履迟迟的徘徊背影已如在眼前;似可听见深深的长吁短叹。
诗的情感哀切深至,颔联意绪剀切,首尾感叹往复。唯颈联写景,淡密而不显焕,情致悱恻。全诗结体深沉,有“绪缠绵而不断,味涵咏而愈旨”(卢文昭语)的风致。就其风骨而言,则属大历家数,呈露顿衰之象。
xīn nián zuò
新年作
xiāng xīn xīn suì qiè, tiān pàn dú shān rán.
乡心新岁切,天畔独潸然。
lǎo zhì jū rén xià, chūn guī zài kè xiān.
老至居人下,春归在客先。
lǐng yuán tóng dàn mù, jiāng liǔ gòng fēng yān.
岭猿同旦暮,江柳共风烟。
yǐ shì cháng shā fù, cóng jīn yòu jǐ nián.
已似长沙傅,从今又几年。
liú zhǎng qīng (yuē 726 — yuē 786),zì wén fáng ,hàn zú ,xuān chéng (jīn shǔ ān huī )rén ,táng dài shī rén 。hòu qiān jū luò yáng ,hé jiān (jīn shǔ hé běi )wéi qí jun4 wàng 。xuán zōng tiān bǎo nián jiān jìn shì 。sù zōng zhì dé zhōng guān jiān chá yù shǐ ,hòu wéi zhǎng zhōu xiàn wèi ,yīn shì xià yù ,biǎn nán bā wèi 。dài zōng dà lì zhōng rèn zhuǎn yùn shǐ pàn guān ,zhī huái xī 、è yuè zhuǎn yùn liú hòu ,yòu bèi wū zài biǎn mù zhōu sī mǎ 。dé zōng jiàn zhōng nián jiān ,guān zhōng suí zhōu cì shǐ ,shì chēng liú suí zhōu 。
fān yì
xīn nián lái lín sī xiāng zhī xīn gèng qiē ,dú lì tiān biān bú jìn rè lèi héng liú 。
dào le lǎo nián bèi biǎn jū yú rén xià ,chūn guī cōng cōng zǒu zài wǒ de qián tóu 。
shān zhōng yuán hóu hé wǒ tóng dù hūn xiǎo ,jiāng biān yáng liǔ yǔ wǒ gòng fèn yōu chóu 。
wǒ yǐ hé zhǎng tài fù yī yàng zāo yù ,zhè yàng rì zǐ xū dào hé shí cái xiū ?
zhù shì
⑴tiān pàn :tiān biān ,zhǐ pān zhōu nán bā ,jí jīn guǎng dōng mào míng 。shān (shān)rán :liú lèi de yàng zǐ 。
⑵jū rén xià :zhǐ guān rén ,chù yú rén jiā xià miàn 。kè :shī rén zì zhǐ 。
⑶“chūn guī ”jù :chūn yǐ guī ér zì jǐ shàng wèi huí qù 。
⑷lǐng :zhǐ wǔ lǐng 。zuò zhě shí biǎn pān zhōu nán bā ,guò cǐ lǐng 。
⑸zhǎng shā fù :zhǐ jiǎ yì 。céng shòu chán bèi biǎn wéi zhǎng shā wáng tài fù ,zhè lǐ jiè yǐ zì yù 。
zài táng dài ,zhǎng shā yǐ nán dì yù dōu hěn huāng liáng ,pān zhōu yī dài de jiān kǔ ér kě xiǎng ér zhī ,shī rén shòu yuān bèi biǎn ,cóng yú féi shuǐ měi de jiāng nán sū zhōu qiān zhì huāng pì de pān zhōu ,wěi qū zhī xīn bú yán ér yù 。shī rén mǎn fù yuān qū huà zuò yī jù shī yǔ :“xiāng xīn xīn suì qiē ,tiān pàn dú shān rán ”。xīn nián yǐ zhì ,zì jǐ yǔ qīn rén men xiàng gé qiān lǐ ,sī xiāng zhī xīn ,zì rán gèng qiē 。rén huān jǐ bēi ,shāng bēi zhī lèi “shān rán ”ér xià 。qí shí ,shāng xīn lèi zǎo jiù sǎ yú biǎn tú :“cái shū yù shuí sù ,wú lèi kě shān rán 。”(《pí líng jí 》)lián xì shì huàn yǎn jiǎn ,hěn nán zì kòng ,ér yǒu “xīn nián xiàng guó lèi ”(《chóu guō xià rén rì zhǎng shā gǎn huái jiàn zèng 》)。zhè yǔ “měi féng jiā jiē bèi sī qīn ”(wáng wéi 《jiǔ yuè jiǔ rì yì shān dōng xiōng dì 》)yǒu yì qǔ tóng gōng zhī chù 。
“lǎo zhì jū rén xià ,chūn guī zài kè xiān ”,shì yóu xuē dào héng “rén guī luò yàn hòu ,sī fā zài huā qián ”(《rén rì sī guī 》)huà chū ,zài qián rén dān chún de sī xiāng zhī qíng zhōng ,róng rù shì huàn shēn shì zhī gǎn ,kuò dà le róng liàng ,zēng qiáng le qíng gǎn de hòu dù 。liǎng jù yǒu gǎn ér fā ,zì rán hún chéng ,chéng wéi gān kǔ zhī yán 。shǐ bǐ yùn yì ,chún shú yuán hún ,zì níng jù liàn ,sù lái shì shī rén de suǒ zhǎng ,“lǎo zhì ”jù chéng “dú shān rán ”,“chūn guī ”jù chéng “xīn suì qiē ”,mò luò xì zhì ,qíng yì shēn chén 。shī rén yǒu gǎn nián huá “lǎo zhì ”,fǎn zāo biǎn ér “jū rén xià ”。xīn nián yī shǐ ,tiān xià gòng chūn ,ér réng zhì liú yán nán tiān pàn ,shēng qiān wú wàng ,gù yǒu shí bú wǒ dài 、chūn guī wǒ xiān zhī gǎn 。bēi fèn yù jī ,bú néng zì jǐ ,yīn cǐ lián xù yǐ sì jù shāng qíng yǔ shū fā 。
“lǐng yuán tóng dàn mù ,jiāng liǔ gòng fēng yān ”èr jù miáo huì tiān pàn huāng shān shuǐ xiāng jiē xù fēng guāng 。yuán tí jī diàn zhe āi shāng de shī gē yì xiàng 。“yuán míng sān shēng lèi zhān shang ”de gǔ yáo ,yǐn fā yuàn kǔ ,yǐ cǐ shǔ yǐn qī lì zhī shēng dù rù shī zhōng ,yǔ běi fāng wū yān lǒng shuǐ tóng shì gǎn shāng de shēng tài yì xiàng ,dōu lìng rén huái bēi ér sī guī 。liú zhǎng qīng de shì lì huó dòng zhǔ yào zài nán fāng ,qí shī zhōng yǒu hěn duō biǎo xiàn yuán tí de jù zǐ :“mèng mèi yuán tí yín ”、“wàn lǐ yuán tí duàn ”、“yuán tí wàn lǐ kè ”。ér zhè lǐ yóu zài zhòng zhī “tóng dàn mù ”——zǎo wǎn 、rì yè shí shí zài ěr ,qǐ āi shāng ,dòng guī sī ,jìn ér bǎ “xiāng xīn qiē ”kè huá dé lín lí jìn zhì 。zhè xīn suì yuán rì de chóu chàng ,bié yǒu yī fān zī wèi zài xīn tóu 。yuǎn wàng ,jiāng liú àn liǔ bú dàn méi yǒu gěi shī rén dài lái shēng jī hé xīn yì ,xiàng fǎn ,fēng yān yī kōng ,méng méng lóng zhào ,dǎo gěi shī rén xīn tóu méng shàng yī céng hòu hòu de chóu wù 。
zài yì yù 、shī luò de qíng xù zhōng shī rén fā chū le zhǎng zhǎng de kǎi tàn :“yǐ sì zhǎng shā fù ,cóng jīn yòu jǐ nián ?”zhè lǐ jiè yòng jiǎ yì de diǎn gù ,luò yáng cái zǐ jiǎ yì ,yǒu jì shì kuāng guó zhī zhì ,tuō yǐng chū lù ,ér wéi quán guì xiǔ lǎo chán huǐ ,shū fàng wéi zhǎng shā tài fù 。shī rén zhè cì zāo biǎn ,yě shì yǐ gōng méng guò ,yàng yàng āi yuàn ,shí yǒu liú lù :“dì yuǎn míng jun1 qì ,tiān gāo kù lì qī ”(《chū biǎn nán bā zhì pó yáng tí lǐ jiā yòu jiāng tíng 》)gù yǐn jiǎ yì wéi tóng diào ,ér yǒu “tóng shì tiān yá lún luò rén ”de “yǐ sì ”zhī gǎn 。ér zì wǔ quán mén ,dān xīn zhì cǐ nán fǎn ,bú miǎn shēng chū “cóng jīn yòu jǐ nián ”de yōu lǜ 。zhì cǐ shī rén yǐn jǐng yáo wàng zhǎng ān ,guī xīn bú yǐ ,bù lǚ chí chí de pái huái bèi yǐng yǐ rú zài yǎn qián ;sì kě tīng jiàn shēn shēn de zhǎng yù duǎn tàn 。
shī de qíng gǎn āi qiē shēn zhì ,hàn lián yì xù kǎi qiē ,shǒu wěi gǎn tàn wǎng fù 。wéi jǐng lián xiě jǐng ,dàn mì ér bú xiǎn huàn ,qíng zhì fěi cè 。quán shī jié tǐ shēn chén ,yǒu “xù chán mián ér bú duàn ,wèi hán yǒng ér yù zhǐ ”(lú wén zhāo yǔ )de fēng zhì 。jiù qí fēng gǔ ér yán ,zé shǔ dà lì jiā shù ,chéng lù dùn shuāi zhī xiàng 。
xīn nián zuò
xīn nián zuò
xiāng xīn xīn suì qiè, tiān pàn dú shān rán.
xiāng xīn xīn suì qiē ,tiān pàn dú shān rán 。
lǎo zhì jū rén xià, chūn guī zài kè xiān.
lǎo zhì jū rén xià ,chūn guī zài kè xiān 。
lǐng yuán tóng dàn mù, jiāng liǔ gòng fēng yān.
lǐng yuán tóng dàn mù ,jiāng liǔ gòng fēng yān 。
yǐ shì cháng shā fù, cóng jīn yòu jǐ nián.
yǐ sì zhǎng shā fù ,cóng jīn yòu jǐ nián 。