忆秦娥·箫声咽翻译及注释

翻译
玉箫的声音悲凉呜咽，秦娥从梦中惊醒时，秦家的楼上正挂着一弦明月。秦家楼上的下弦月，每一年桥边青青的柳色，都印染着灞陵桥上的凄怆离别。
遥望乐游原上冷落凄凉的秋日佳节，通往咸阳的古路上音信早已断绝。西风轻拂着夕阳的光照，眼前只是汉朝留下的坟墓和宫阙。

注释
⑴此词上片伤别，下片伤逝。两宋之交邵博《邵氏闻见后录》始称之为李白之作。南宋黄升《唐宋诸贤绝妙词选》亦录于李白名下。明代以来屡有质疑者。
⑵箫：一种竹制的管乐器。咽：呜咽，形容箫管吹出的曲调低沉而悲凉，呜呜咽咽如泣如诉。
⑶梦断：梦被打断，即梦醒。
⑷灞陵：在今陕西省西安市东，是汉文帝的陵墓所在地。当地有一座桥，为通往华北、东北和东南各地必经之处。《三辅黄图》卷六：“文帝灞陵，在长安城东七十里。……跨水作桥。汉人送客至此桥，折柳送别。”伤别：为别离而伤心。
⑸乐游原：又叫“乐游园”，在长安东南郊，是汉宣帝乐游苑的故址，其地势较高，可俯视长安城，在唐代是游览之地。清秋节：指农历九月九日的重阳节，是当时人们重阳登高的节日。
⑹咸阳古道：咸阳，秦都，在长安西北数百里，是汉唐时期由京城往西北从军、经商的要道。古咸阳在今陕西省咸阳市东二十里。唐人常以咸阳代指长安，“咸阳古道”就是长安道。音尘：一般指消息，这里是指车行走时发出的声音和扬起的尘士。
⑺残照：指落日的光辉。
⑻汉家：汉朝。陵阙：皇帝的坟墓和宫殿。

忆秦娥·箫声咽赏析

　　此词描绘了一个女子思念爱人的痛苦心情，读来凄婉动人。古人对它评价很高，把它与《菩萨蛮·平林漠漠烟如织》一起誉为“百代词曲之祖”。

　　王国维在《人间词话》称此词“以气象胜”。这首词中的气象，与人们常所说的开元（唐玄宗年号，公元713—741年）时代的“盛唐气象”已有很大不同，但它又确实是盛唐气象之一种。它博大深厚、意境开阔、气韵沉雄，又带有悲凉之气。这种“气象”在天宝（唐玄宗年号，公元742—756年）后期李白的作品《古风·一百四十年》《远别离》《夕霁杜陵登楼寄韦繇》等诗都可以看到。《夕霁杜陵登楼寄韦繇》中写道：“浮阳灭霁景，万物生秋容。登楼送远目，伏槛观群峰。原野旷超缅，关河纷错重。”与这首《忆秦娥》格调气象十分近似。杜甫天宝后期的《同诸公登慈恩寺塔》也有相类之处。胡应麟说这首词“气亦衰飒”，反映了晚唐王朝衰变的气运。其实此词似是反映了天宝后期表面上依然歌舞升平、内部危机重重的盛唐之衰。因此，这首词可能作于天宝后期。词人以比拟的手法，托秦娥抒情怀，把直观的感情与意象浑融在一起，上片由个人的忧愁写开，下片过渡到历史忧愁。

　　这首词不像《菩萨蛮·平林漠漠烟如织》那样由客观景物的渲染过渡到人物内心感受的描摹。它一开始就写出人物内心的情态：呜咽的箫声把秦娥从梦中惊醒，此时，一钩残月斜映在窗前。梦虽断了，她却还似乎沉浸在梦境之中，与情人欢会，可是眼前只有这冰冷的残月陪伴看她。多少个这样的月夜，叫她黯然消魂、顾影自怜。因此，下面自然转入对“灞陵伤别”的回忆。《雍录》载：“汉世凡东出涵、潼，必自灞陵始，故赠行者于此折柳相送。”可是，柳色绿了，一年又一年，而伊人依然远隔一方，只有那鸣咽的箫声和着低声的啜泣，冰冷的残月陪伴着消瘦的倩影，葱绿的柳色句起往事的回忆。实际上这是作者以秦娥对情人的思念来表达内心对某种事物的苦思与追求，这种苦思与追求是执着的，然而又是没有结果的。

　　词的上片始终纠葛在个人的悲欢离合之中，下片则出现了较大的跌宕。似乎比拟手法已不能满足感情的表达了，词人要撇开先前的主体，直接把自己融入画面之中。换头处突兀以“乐游原上清秋节”起，画面是清秋节佳侣如云的狂欢时景，可是主人公茕茕孑立在西风残照之中，“此身饮罢无归处，独立苍茫自咏诗”（杜甫《乐游园歌》）。此时，个人的忧愁完全被抛开了，或者说融入了历史的忧愁之中，词人通过对秦、汉那样赫赫王朝的遗迹——咸阳古道、汉代陵墓的掇取，从而进入了历史的反思。古道悠悠，音尘杳然，繁华、奢侈、纵欲，一切都被埋葬了，只剩下陵墓相伴着萧瑟的西风，如血的残阳，百年、千年地存在下去。作者不是在凭吊秦皇汉武，他是在反思历史和现实。这里交杂着盛与衰、古与今、悲与欢的反思。词人固然没有正面写唐王朝的苟且繁华，但“乐游原上清秋节”这就足够了，这使人自然想象到天宝后期那种古罗马式的穷奢极欲和狂欢极乐。可没有人能从中去体会那潜在的破碎感。秦代、汉代过去了，只剩下悠悠的古道和孤独的陵墓，面对着西风残照。这固然是过去的遗迹，然而它又是实实在在的实景，同时，这“西风残照、汉家陵阙”的实景又必然使人联系到王朝的未来。于是，过去、现在、未来的界限被取消了，浑融在一起，历史的时序给人们留下的只是一种表象——“西风残照，汉家陵阙”。造成一种悲壮的历史消亡感，或者说是毁灭感，填塞在人们心头，这就是历史反思的结果。因而上片的个人忧愁只能被取代，作为下片的陪衬。

　　此词意境博大开阔，风格宏妙浑厚。读者从敦煌曲子词中也可以看到类似格调，而不类中晚唐的清婉绮丽。陆游说：“唐自大中以后，诗家日趋浅薄，其间不复有前辈宏妙浑厚之作。”（《花间集跋》）。诗风与词风自身存在着交错否定之趋势。

　　此词句句自然，而字字锤炼，沉声切响，掷地真作金石声。而抑扬顿挫，法度森然，无字荒率空泛，无一处逞才使气。以此而言，设为李太白之色，毋宁认是杜少陵之笔。其风格诚在五代花间未见，亦非歌席诸曲之所能拟望，已开宋代词之格调。

yì qín é ·xiāo shēng yān fān yì jí zhù shì

fān yì
yù xiāo de shēng yīn bēi liáng wū yān ，qín é cóng mèng zhōng jīng xǐng shí ，qín jiā de lóu shàng zhèng guà zhe yī xián míng yuè 。qín jiā lóu shàng de xià xián yuè ，měi yī nián qiáo biān qīng qīng de liǔ sè ，dōu yìn rǎn zhe bà líng qiáo shàng de qī chuàng lí bié 。
yáo wàng lè yóu yuán shàng lěng luò qī liáng de qiū rì jiā jiē ，tōng wǎng xián yáng de gǔ lù shàng yīn xìn zǎo yǐ duàn jué 。xī fēng qīng fú zhe xī yáng de guāng zhào ，yǎn qián zhī shì hàn cháo liú xià de fén mù hé gōng què 。

zhù shì
⑴cǐ cí shàng piàn shāng bié ，xià piàn shāng shì 。liǎng sòng zhī jiāo shào bó 《shào shì wén jiàn hòu lù 》shǐ chēng zhī wéi lǐ bái zhī zuò 。nán sòng huáng shēng 《táng sòng zhū xián jué miào cí xuǎn 》yì lù yú lǐ bái míng xià 。míng dài yǐ lái lǚ yǒu zhì yí zhě 。
⑵xiāo ：yī zhǒng zhú zhì de guǎn lè qì 。yān ：wū yān ，xíng róng xiāo guǎn chuī chū de qǔ diào dī chén ér bēi liáng ，wū wū yān yān rú qì rú sù 。
⑶mèng duàn ：mèng bèi dǎ duàn ，jí mèng xǐng 。
⑷bà líng ：zài jīn shǎn xī shěng xī ān shì dōng ，shì hàn wén dì de líng mù suǒ zài dì 。dāng dì yǒu yī zuò qiáo ，wéi tōng wǎng huá běi 、dōng běi hé dōng nán gè dì bì jīng zhī chù 。《sān fǔ huáng tú 》juàn liù ：“wén dì bà líng ，zài zhǎng ān chéng dōng qī shí lǐ 。……kuà shuǐ zuò qiáo 。hàn rén sòng kè zhì cǐ qiáo ，shé liǔ sòng bié 。”shāng bié ：wéi bié lí ér shāng xīn 。
⑸lè yóu yuán ：yòu jiào “lè yóu yuán ”，zài zhǎng ān dōng nán jiāo ，shì hàn xuān dì lè yóu yuàn de gù zhǐ ，qí dì shì jiào gāo ，kě fǔ shì zhǎng ān chéng ，zài táng dài shì yóu lǎn zhī dì 。qīng qiū jiē ：zhǐ nóng lì jiǔ yuè jiǔ rì de zhòng yáng jiē ，shì dāng shí rén men zhòng yáng dēng gāo de jiē rì 。
⑹xián yáng gǔ dào ：xián yáng ，qín dōu ，zài zhǎng ān xī běi shù bǎi lǐ ，shì hàn táng shí qī yóu jīng chéng wǎng xī běi cóng jun1 、jīng shāng de yào dào 。gǔ xián yáng zài jīn shǎn xī shěng xián yáng shì dōng èr shí lǐ 。táng rén cháng yǐ xián yáng dài zhǐ zhǎng ān ，“xián yáng gǔ dào ”jiù shì zhǎng ān dào 。yīn chén ：yī bān zhǐ xiāo xī ，zhè lǐ shì zhǐ chē háng zǒu shí fā chū de shēng yīn hé yáng qǐ de chén shì 。
⑺cán zhào ：zhǐ luò rì de guāng huī 。
⑻hàn jiā ：hàn cháo 。líng què ：huáng dì de fén mù hé gōng diàn 。

yì qín é ·xiāo shēng yān shǎng xī

　　cǐ cí miáo huì le yī gè nǚ zǐ sī niàn ài rén de tòng kǔ xīn qíng ，dú lái qī wǎn dòng rén 。gǔ rén duì tā píng jià hěn gāo ，bǎ tā yǔ 《pú sà mán ·píng lín mò mò yān rú zhī 》yī qǐ yù wéi “bǎi dài cí qǔ zhī zǔ ”。

　　wáng guó wéi zài 《rén jiān cí huà 》chēng cǐ cí “yǐ qì xiàng shèng ”。zhè shǒu cí zhōng de qì xiàng ，yǔ rén men cháng suǒ shuō de kāi yuán （táng xuán zōng nián hào ，gōng yuán 713—741nián ）shí dài de “shèng táng qì xiàng ”yǐ yǒu hěn dà bú tóng ，dàn tā yòu què shí shì shèng táng qì xiàng zhī yī zhǒng 。tā bó dà shēn hòu 、yì jìng kāi kuò 、qì yùn chén xióng ，yòu dài yǒu bēi liáng zhī qì 。zhè zhǒng “qì xiàng ”zài tiān bǎo （táng xuán zōng nián hào ，gōng yuán 742—756nián ）hòu qī lǐ bái de zuò pǐn 《gǔ fēng ·yī bǎi sì shí nián 》《yuǎn bié lí 》《xī jì dù líng dēng lóu jì wéi yáo 》děng shī dōu kě yǐ kàn dào 。《xī jì dù líng dēng lóu jì wéi yáo 》zhōng xiě dào ：“fú yáng miè jì jǐng ，wàn wù shēng qiū róng 。dēng lóu sòng yuǎn mù ，fú kǎn guān qún fēng 。yuán yě kuàng chāo miǎn ，guān hé fēn cuò zhòng 。”yǔ zhè shǒu 《yì qín é 》gé diào qì xiàng shí fèn jìn sì 。dù fǔ tiān bǎo hòu qī de 《tóng zhū gōng dēng cí ēn sì tǎ 》yě yǒu xiàng lèi zhī chù 。hú yīng lín shuō zhè shǒu cí “qì yì shuāi sà ”，fǎn yìng le wǎn táng wáng cháo shuāi biàn de qì yùn 。qí shí cǐ cí sì shì fǎn yìng le tiān bǎo hòu qī biǎo miàn shàng yī rán gē wǔ shēng píng 、nèi bù wēi jī zhòng zhòng de shèng táng zhī shuāi 。yīn cǐ ，zhè shǒu cí kě néng zuò yú tiān bǎo hòu qī 。cí rén yǐ bǐ nǐ de shǒu fǎ ，tuō qín é shū qíng huái ，bǎ zhí guān de gǎn qíng yǔ yì xiàng hún róng zài yī qǐ ，shàng piàn yóu gè rén de yōu chóu xiě kāi ，xià piàn guò dù dào lì shǐ yōu chóu 。

　　zhè shǒu cí bú xiàng 《pú sà mán ·píng lín mò mò yān rú zhī 》nà yàng yóu kè guān jǐng wù de xuàn rǎn guò dù dào rén wù nèi xīn gǎn shòu de miáo mó 。tā yī kāi shǐ jiù xiě chū rén wù nèi xīn de qíng tài ：wū yān de xiāo shēng bǎ qín é cóng mèng zhōng jīng xǐng ，cǐ shí ，yī gōu cán yuè xié yìng zài chuāng qián 。mèng suī duàn le ，tā què hái sì hū chén jìn zài mèng jìng zhī zhōng ，yǔ qíng rén huān huì ，kě shì yǎn qián zhī yǒu zhè bīng lěng de cán yuè péi bàn kàn tā 。duō shǎo gè zhè yàng de yuè yè ，jiào tā àn rán xiāo hún 、gù yǐng zì lián 。yīn cǐ ，xià miàn zì rán zhuǎn rù duì “bà líng shāng bié ”de huí yì 。《yōng lù 》zǎi ：“hàn shì fán dōng chū hán 、tóng ，bì zì bà líng shǐ ，gù zèng háng zhě yú cǐ shé liǔ xiàng sòng 。”kě shì ，liǔ sè lǜ le ，yī nián yòu yī nián ，ér yī rén yī rán yuǎn gé yī fāng ，zhī yǒu nà míng yān de xiāo shēng hé zhe dī shēng de chuò qì ，bīng lěng de cán yuè péi bàn zhe xiāo shòu de qiàn yǐng ，cōng lǜ de liǔ sè jù qǐ wǎng shì de huí yì 。shí jì shàng zhè shì zuò zhě yǐ qín é duì qíng rén de sī niàn lái biǎo dá nèi xīn duì mǒu zhǒng shì wù de kǔ sī yǔ zhuī qiú ，zhè zhǒng kǔ sī yǔ zhuī qiú shì zhí zhe de ，rán ér yòu shì méi yǒu jié guǒ de 。

　　cí de shàng piàn shǐ zhōng jiū gě zài gè rén de bēi huān lí hé zhī zhōng ，xià piàn zé chū xiàn le jiào dà de diē dàng 。sì hū bǐ nǐ shǒu fǎ yǐ bú néng mǎn zú gǎn qíng de biǎo dá le ，cí rén yào piě kāi xiān qián de zhǔ tǐ ，zhí jiē bǎ zì jǐ róng rù huà miàn zhī zhōng 。huàn tóu chù tū wū yǐ “lè yóu yuán shàng qīng qiū jiē ”qǐ ，huà miàn shì qīng qiū jiē jiā lǚ rú yún de kuáng huān shí jǐng ，kě shì zhǔ rén gōng qióng qióng jié lì zài xī fēng cán zhào zhī zhōng ，“cǐ shēn yǐn bà wú guī chù ，dú lì cāng máng zì yǒng shī ”（dù fǔ 《lè yóu yuán gē 》）。cǐ shí ，gè rén de yōu chóu wán quán bèi pāo kāi le ，huò zhě shuō róng rù le lì shǐ de yōu chóu zhī zhōng ，cí rén tōng guò duì qín 、hàn nà yàng hè hè wáng cháo de yí jì ——xián yáng gǔ dào 、hàn dài líng mù de duō qǔ ，cóng ér jìn rù le lì shǐ de fǎn sī 。gǔ dào yōu yōu ，yīn chén yǎo rán ，fán huá 、shē chǐ 、zòng yù ，yī qiē dōu bèi mái zàng le ，zhī shèng xià líng mù xiàng bàn zhe xiāo sè de xī fēng ，rú xuè de cán yáng ，bǎi nián 、qiān nián dì cún zài xià qù 。zuò zhě bú shì zài píng diào qín huáng hàn wǔ ，tā shì zài fǎn sī lì shǐ hé xiàn shí 。zhè lǐ jiāo zá zhe shèng yǔ shuāi 、gǔ yǔ jīn 、bēi yǔ huān de fǎn sī 。cí rén gù rán méi yǒu zhèng miàn xiě táng wáng cháo de gǒu qiě fán huá ，dàn “lè yóu yuán shàng qīng qiū jiē ”zhè jiù zú gòu le ，zhè shǐ rén zì rán xiǎng xiàng dào tiān bǎo hòu qī nà zhǒng gǔ luó mǎ shì de qióng shē jí yù hé kuáng huān jí lè 。kě méi yǒu rén néng cóng zhōng qù tǐ huì nà qián zài de pò suì gǎn 。qín dài 、hàn dài guò qù le ，zhī shèng xià yōu yōu de gǔ dào hé gū dú de líng mù ，miàn duì zhe xī fēng cán zhào 。zhè gù rán shì guò qù de yí jì ，rán ér tā yòu shì shí shí zài zài de shí jǐng ，tóng shí ，zhè “xī fēng cán zhào 、hàn jiā líng què ”de shí jǐng yòu bì rán shǐ rén lián xì dào wáng cháo de wèi lái 。yú shì ，guò qù 、xiàn zài 、wèi lái de jiè xiàn bèi qǔ xiāo le ，hún róng zài yī qǐ ，lì shǐ de shí xù gěi rén men liú xià de zhī shì yī zhǒng biǎo xiàng ——“xī fēng cán zhào ，hàn jiā líng què ”。zào chéng yī zhǒng bēi zhuàng de lì shǐ xiāo wáng gǎn ，huò zhě shuō shì huǐ miè gǎn ，tián sāi zài rén men xīn tóu ，zhè jiù shì lì shǐ fǎn sī de jié guǒ 。yīn ér shàng piàn de gè rén yōu chóu zhī néng bèi qǔ dài ，zuò wéi xià piàn de péi chèn 。

　　cǐ cí yì jìng bó dà kāi kuò ，fēng gé hóng miào hún hòu 。dú zhě cóng dūn huáng qǔ zǐ cí zhōng yě kě yǐ kàn dào lèi sì gé diào ，ér bú lèi zhōng wǎn táng de qīng wǎn qǐ lì 。lù yóu shuō ：“táng zì dà zhōng yǐ hòu ，shī jiā rì qū qiǎn báo ，qí jiān bú fù yǒu qián bèi hóng miào hún hòu zhī zuò 。”（《huā jiān jí bá 》）。shī fēng yǔ cí fēng zì shēn cún zài zhe jiāo cuò fǒu dìng zhī qū shì 。

　　cǐ cí jù jù zì rán ，ér zì zì chuí liàn ，chén shēng qiē xiǎng ，zhì dì zhēn zuò jīn shí shēng 。ér yì yáng dùn cuò ，fǎ dù sēn rán ，wú zì huāng lǜ kōng fàn ，wú yī chù chěng cái shǐ qì 。yǐ cǐ ér yán ，shè wéi lǐ tài bái zhī sè ，wú níng rèn shì dù shǎo líng zhī bǐ 。qí fēng gé chéng zài wǔ dài huā jiān wèi jiàn ，yì fēi gē xí zhū qǔ zhī suǒ néng nǐ wàng ，yǐ kāi sòng dài cí zhī gé diào 。