菩萨蛮·平林漠漠烟如织翻译及注释

翻译
远处舒展的树林烟雾漾潆，好像纺织物一般，秋寒的山色宛如衣带，触目伤心的碧绿。暮色进了高高的闺楼，有人正在楼上独自忧愁。
玉石的台阶上，徒然侍立盼望。那回巢的鸟儿，在归心催促下急急飞翔。哪里是我返回的路程？过了长亭接着短亭。

注释
⑴菩萨蛮，唐教坊曲名。又名《菩萨篁》、《重叠金》、《花间意》、《梅花句》等。《杜阳杂编》说：“大中初，女蛮国入贡，危髻金冠，璎珞被体，号为菩萨蛮，当时倡优遂制《菩萨蛮曲》，文士亦往往声其 词。”后来，《菩萨蛮》便成了词人用以填词的词牌。但据《教坊记》 载开元年间已有此曲名。到底孰是，今不可考。
⑵平林：平原上的林木。《诗·小雅·车舝》：“依彼平林，有集维鷮。” 毛 传：“平林，林木之在平地者也。”
漠漠：迷蒙貌。烟如织：暮烟浓密。
⑶伤心：极甚之辞。愁苦、欢快均可言伤心。此处极言暮山之青。
⑷暝色：夜色。
⑸玉阶：玉砌的台阶。这里泛指华美洁净的台阶。
⑹伫（zhù）立：长时间地站着等候。谢眺《秋夜》诗：“夜夜空伫立。”
⑺归：一作“回”。
⑻长亭更短亭：古代设在路边供行人休歇的亭舍。庾信《哀江南赋》云：“十里五里，长亭短亭。”说明当时每隔十里设一长亭，五里设一短亭。亭，《释名》卷五：亭，停也，人所停集也。“更”一作“连”。

菩萨蛮·平林漠漠烟如织赏析

　　这首词上下两片采用了不同的手法，上片偏于客观景物的渲染，下片着重主观心理的描绘。然而景物的渲染中却带有浓厚的主观色彩，主观心理的描绘又糅合在客观景物之中。因而从整体上来说，情与景、主观与客观，又融成一片。

　　这首词选择的时间是一个暮色苍茫、烟云暖暧的黄昏，季节是秋冬之交。开头两句为远景，“平林漠漠烟如织”便传达出一种空寞惆怅的情绪，它起到笼罩全篇的作用。如烟如织，扯也扯不开，割也割不断。就连那远处碧绿的山色也使人着恼，叫人伤感。这似乎是静态的写生，是一种冷色的画面，但静态之中又夹杂着主观的感受，给人一种潜在的骚动感，撩人意绪。接着，这种骚动感由潜在到表面化了。“暝色”句为近景，用一“入”字由远而近，从全景式的平林远山拉到楼头思妇的特写镜头，突出了“有人楼上愁”的人物主体，层次井然，一个“入”字使整个画面波动起来，由远及近、由潜在到表面化。看起来是客观景物感染了其人，实际上是此人内心感受在不断深化。至“有人楼上愁”句，这个由客观到主观、由物到人的过渡完成了。这个“愁”字把整个上片惆怅空寞的情绪全部绾结在一起，同时又自然地过渡到下片。承上启下，臻于绝妙。

　　下片立足于主观的感受上。在暮霭沉沉之中，主人公久久地站立在石阶前，感到的只是一片空茫。“空”也是上片所勾画的景物感染下的必然结果。主观情绪并不是孤立存在着的，它立刻又融入了景物之中——“宿鸟归飞急”。这一句插得很巧妙。作者用急飞的宿鸟与久立之人形成强烈的对照。一方面，南宿鸟急归反衬出人的落拓无依；另一方面，宿鸟急归无疑地使抒情主人公的内心骚动更加剧烈。于是，整个情绪波动起来。如果说上片的“愁”字还只是处于一种泛泛的心理感受状态，那么，现在那种朦胧泛泛的意识逐渐明朗化了。它是由宿鸟急归导发的。所以下面就自然道出了：“何处是归程?”主人公此刻也急于寻求自己的归宿，来挣脱无限的愁绪。可是归程在何处呢?只不过是“长亭连短亭”，并没有一个实在的答案。有的仍然是连绵不断的落拓、惆怅和空寞，在那十里五里、长亭短亭之间。征途上无数长亭短亭，不但说明归程遥远，同时也说明归期无望，以与过片“空伫立”之“空”字相应。如此日日空候，思妇的离愁也就永无穷尽了。结句不怨行人忘返，却愁道路几千，归程迢递，不露哀怨，语甚酝藉。韩元吉《念奴娇》词云，“尊前谁唱新词，平林真有恨，寒烟如织。”短短的一首词中，掇取了密集的景物：平林、烟霭、寒山、暝色、高楼、宿鸟、长亭、短亭，借此移情、寓情、传情，手法极为娴熟，展现了丰富而复杂的内心世界活动，反映了词人在客观现实中找不到人生归宿的无限落拓惆怅的愁绪。

　　历来解说此词，虽然有不少论者认为它是眺远怀人之作，但更多的人却说它是羁旅行役者的思归之辞。后一种理解，大概是受了宋代文莹《湘山野录》所云“此词不知何人写在鼎州沧水驿楼”一语的影响。以为既然题于驿楼，自然是旅人在抒思归之情。其实，古代的驿站邮亭等公共场所以及庙宇名胜的墙壁上，有些诗词不一定是即景题咏，也不一定是写者自己的作品。细玩这首词，也不是第一称谓，而是第三称谓。有如电影，从“平林”、“寒山”的远镜头，拉到“高楼”的近景，复以“暝色”做特写镜头造成气氛，最终突出“有人楼上愁”的半身镜头。分明是第三者所控制、所描撰的场景变换。下片的歇拍两句，才以代言的方法，模拟出画中人的心境。而且词中的“高楼”、“玉阶”，也不是驿舍应有之景。驿舍邮亭，是不大会有高楼的，它的阶除也决不会“雕栏玉砌”，正如村舍茅店不能以“画栋雕梁”形容一样。同时，长亭、短亭，也不是望中之景；即使是“十里一长亭，五里一短亭”中的最近一座，也不是暮色苍茫中视野所能及。何况“长亭更短亭”，不知凡几，当然只能意想于心头，不能呈现于楼头人的眼底。

菩萨蛮·平林漠漠烟如织创作背景

　　此词作品背景已经不详。据宋僧文莹《湘山野录》卷上说：“此词不知何人写在鼎州沧水驿楼，复不知何人所撰。魏道辅泰见而爱之。后至长沙，得古集于子宣（曾布）内翰家，乃知李白所作。”

pú sà mán ·píng lín mò mò yān rú zhī fān yì jí zhù shì

fān yì
yuǎn chù shū zhǎn de shù lín yān wù yàng yíng ，hǎo xiàng fǎng zhī wù yī bān ，qiū hán de shān sè wǎn rú yī dài ，chù mù shāng xīn de bì lǜ 。mù sè jìn le gāo gāo de guī lóu ，yǒu rén zhèng zài lóu shàng dú zì yōu chóu 。
yù shí de tái jiē shàng ，tú rán shì lì pàn wàng 。nà huí cháo de niǎo ér ，zài guī xīn cuī cù xià jí jí fēi xiáng 。nǎ lǐ shì wǒ fǎn huí de lù chéng ？guò le zhǎng tíng jiē zhe duǎn tíng 。

zhù shì
⑴pú sà mán ，táng jiāo fāng qǔ míng 。yòu míng 《pú sà huáng 》、《zhòng dié jīn 》、《huā jiān yì 》、《méi huā jù 》děng 。《dù yáng zá biān 》shuō ：“dà zhōng chū ，nǚ mán guó rù gòng ，wēi jì jīn guàn ，yīng luò bèi tǐ ，hào wéi pú sà mán ，dāng shí chàng yōu suí zhì 《pú sà mán qǔ 》，wén shì yì wǎng wǎng shēng qí cí 。”hòu lái ，《pú sà mán 》biàn chéng le cí rén yòng yǐ tián cí de cí pái 。dàn jù 《jiāo fāng jì 》 zǎi kāi yuán nián jiān yǐ yǒu cǐ qǔ míng 。dào dǐ shú shì ，jīn bú kě kǎo 。
⑵píng lín ：píng yuán shàng de lín mù 。《shī ·xiǎo yǎ ·chē xiá 》：“yī bǐ píng lín ，yǒu jí wéi jiāo 。” máo chuán ：“píng lín ，lín mù zhī zài píng dì zhě yě 。”
mò mò ：mí méng mào 。yān rú zhī ：mù yān nóng mì 。
⑶shāng xīn ：jí shèn zhī cí 。chóu kǔ 、huān kuài jun1 kě yán shāng xīn 。cǐ chù jí yán mù shān zhī qīng 。
⑷míng sè ：yè sè 。
⑸yù jiē ：yù qì de tái jiē 。zhè lǐ fàn zhǐ huá měi jié jìng de tái jiē 。
⑹zhù （zhù）lì ：zhǎng shí jiān dì zhàn zhe děng hòu 。xiè tiào 《qiū yè 》shī ：“yè yè kōng zhù lì 。”
⑺guī ：yī zuò “huí ”。
⑻zhǎng tíng gèng duǎn tíng ：gǔ dài shè zài lù biān gòng háng rén xiū xiē de tíng shě 。yǔ xìn 《āi jiāng nán fù 》yún ：“shí lǐ wǔ lǐ ，zhǎng tíng duǎn tíng 。”shuō míng dāng shí měi gé shí lǐ shè yī zhǎng tíng ，wǔ lǐ shè yī duǎn tíng 。tíng ，《shì míng 》juàn wǔ ：tíng ，tíng yě ，rén suǒ tíng jí yě 。“gèng ”yī zuò “lián ”。

pú sà mán ·píng lín mò mò yān rú zhī shǎng xī

　　zhè shǒu cí shàng xià liǎng piàn cǎi yòng le bú tóng de shǒu fǎ ，shàng piàn piān yú kè guān jǐng wù de xuàn rǎn ，xià piàn zhe zhòng zhǔ guān xīn lǐ de miáo huì 。rán ér jǐng wù de xuàn rǎn zhōng què dài yǒu nóng hòu de zhǔ guān sè cǎi ，zhǔ guān xīn lǐ de miáo huì yòu róu hé zài kè guān jǐng wù zhī zhōng 。yīn ér cóng zhěng tǐ shàng lái shuō ，qíng yǔ jǐng 、zhǔ guān yǔ kè guān ，yòu róng chéng yī piàn 。

　　zhè shǒu cí xuǎn zé de shí jiān shì yī gè mù sè cāng máng 、yān yún nuǎn ài de huáng hūn ，jì jiē shì qiū dōng zhī jiāo 。kāi tóu liǎng jù wéi yuǎn jǐng ，“píng lín mò mò yān rú zhī ”biàn chuán dá chū yī zhǒng kōng mò chóu chàng de qíng xù ，tā qǐ dào lóng zhào quán piān de zuò yòng 。rú yān rú zhī ，chě yě chě bú kāi ，gē yě gē bú duàn 。jiù lián nà yuǎn chù bì lǜ de shān sè yě shǐ rén zhe nǎo ，jiào rén shāng gǎn 。zhè sì hū shì jìng tài de xiě shēng ，shì yī zhǒng lěng sè de huà miàn ，dàn jìng tài zhī zhōng yòu jiá zá zhe zhǔ guān de gǎn shòu ，gěi rén yī zhǒng qián zài de sāo dòng gǎn ，liáo rén yì xù 。jiē zhe ，zhè zhǒng sāo dòng gǎn yóu qián zài dào biǎo miàn huà le 。“míng sè ”jù wéi jìn jǐng ，yòng yī “rù ”zì yóu yuǎn ér jìn ，cóng quán jǐng shì de píng lín yuǎn shān lā dào lóu tóu sī fù de tè xiě jìng tóu ，tū chū le “yǒu rén lóu shàng chóu ”de rén wù zhǔ tǐ ，céng cì jǐng rán ，yī gè “rù ”zì shǐ zhěng gè huà miàn bō dòng qǐ lái ，yóu yuǎn jí jìn 、yóu qián zài dào biǎo miàn huà 。kàn qǐ lái shì kè guān jǐng wù gǎn rǎn le qí rén ，shí jì shàng shì cǐ rén nèi xīn gǎn shòu zài bú duàn shēn huà 。zhì “yǒu rén lóu shàng chóu ”jù ，zhè gè yóu kè guān dào zhǔ guān 、yóu wù dào rén de guò dù wán chéng le 。zhè gè “chóu ”zì bǎ zhěng gè shàng piàn chóu chàng kōng mò de qíng xù quán bù wǎn jié zài yī qǐ ，tóng shí yòu zì rán dì guò dù dào xià piàn 。chéng shàng qǐ xià ，zhēn yú jué miào 。

　　xià piàn lì zú yú zhǔ guān de gǎn shòu shàng 。zài mù ǎi chén chén zhī zhōng ，zhǔ rén gōng jiǔ jiǔ dì zhàn lì zài shí jiē qián ，gǎn dào de zhī shì yī piàn kōng máng 。“kōng ”yě shì shàng piàn suǒ gōu huà de jǐng wù gǎn rǎn xià de bì rán jié guǒ 。zhǔ guān qíng xù bìng bú shì gū lì cún zài zhe de ，tā lì kè yòu róng rù le jǐng wù zhī zhōng ——“xiǔ niǎo guī fēi jí ”。zhè yī jù chā dé hěn qiǎo miào 。zuò zhě yòng jí fēi de xiǔ niǎo yǔ jiǔ lì zhī rén xíng chéng qiáng liè de duì zhào 。yī fāng miàn ，nán xiǔ niǎo jí guī fǎn chèn chū rén de luò tuò wú yī ；lìng yī fāng miàn ，xiǔ niǎo jí guī wú yí dì shǐ shū qíng zhǔ rén gōng de nèi xīn sāo dòng gèng jiā jù liè 。yú shì ，zhěng gè qíng xù bō dòng qǐ lái 。rú guǒ shuō shàng piàn de “chóu ”zì hái zhī shì chù yú yī zhǒng fàn fàn de xīn lǐ gǎn shòu zhuàng tài ，nà me ，xiàn zài nà zhǒng méng lóng fàn fàn de yì shí zhú jiàn míng lǎng huà le 。tā shì yóu xiǔ niǎo jí guī dǎo fā de 。suǒ yǐ xià miàn jiù zì rán dào chū le ：“hé chù shì guī chéng ?”zhǔ rén gōng cǐ kè yě jí yú xún qiú zì jǐ de guī xiǔ ，lái zhèng tuō wú xiàn de chóu xù 。kě shì guī chéng zài hé chù ne ?zhī bú guò shì “zhǎng tíng lián duǎn tíng ”，bìng méi yǒu yī gè shí zài de dá àn 。yǒu de réng rán shì lián mián bú duàn de luò tuò 、chóu chàng hé kōng mò ，zài nà shí lǐ wǔ lǐ 、zhǎng tíng duǎn tíng zhī jiān 。zhēng tú shàng wú shù zhǎng tíng duǎn tíng ，bú dàn shuō míng guī chéng yáo yuǎn ，tóng shí yě shuō míng guī qī wú wàng ，yǐ yǔ guò piàn “kōng zhù lì ”zhī “kōng ”zì xiàng yīng 。rú cǐ rì rì kōng hòu ，sī fù de lí chóu yě jiù yǒng wú qióng jìn le 。jié jù bú yuàn háng rén wàng fǎn ，què chóu dào lù jǐ qiān ，guī chéng tiáo dì ，bú lù āi yuàn ，yǔ shèn yùn jiè 。hán yuán jí 《niàn nú jiāo 》cí yún ，“zūn qián shuí chàng xīn cí ，píng lín zhēn yǒu hèn ，hán yān rú zhī 。”duǎn duǎn de yī shǒu cí zhōng ，duō qǔ le mì jí de jǐng wù ：píng lín 、yān ǎi 、hán shān 、míng sè 、gāo lóu 、xiǔ niǎo 、zhǎng tíng 、duǎn tíng ，jiè cǐ yí qíng 、yù qíng 、chuán qíng ，shǒu fǎ jí wéi xián shú ，zhǎn xiàn le fēng fù ér fù zá de nèi xīn shì jiè huó dòng ，fǎn yìng le cí rén zài kè guān xiàn shí zhōng zhǎo bú dào rén shēng guī xiǔ de wú xiàn luò tuò chóu chàng de chóu xù 。

　　lì lái jiě shuō cǐ cí ，suī rán yǒu bú shǎo lùn zhě rèn wéi tā shì tiào yuǎn huái rén zhī zuò ，dàn gèng duō de rén què shuō tā shì jī lǚ háng yì zhě de sī guī zhī cí 。hòu yī zhǒng lǐ jiě ，dà gài shì shòu le sòng dài wén yíng 《xiāng shān yě lù 》suǒ yún “cǐ cí bú zhī hé rén xiě zài dǐng zhōu cāng shuǐ yì lóu ”yī yǔ de yǐng xiǎng 。yǐ wéi jì rán tí yú yì lóu ，zì rán shì lǚ rén zài shū sī guī zhī qíng 。qí shí ，gǔ dài de yì zhàn yóu tíng děng gōng gòng chǎng suǒ yǐ jí miào yǔ míng shèng de qiáng bì shàng ，yǒu xiē shī cí bú yī dìng shì jí jǐng tí yǒng ，yě bú yī dìng shì xiě zhě zì jǐ de zuò pǐn 。xì wán zhè shǒu cí ，yě bú shì dì yī chēng wèi ，ér shì dì sān chēng wèi 。yǒu rú diàn yǐng ，cóng “píng lín ”、“hán shān ”de yuǎn jìng tóu ，lā dào “gāo lóu ”de jìn jǐng ，fù yǐ “míng sè ”zuò tè xiě jìng tóu zào chéng qì fēn ，zuì zhōng tū chū “yǒu rén lóu shàng chóu ”de bàn shēn jìng tóu 。fèn míng shì dì sān zhě suǒ kòng zhì 、suǒ miáo zhuàn de chǎng jǐng biàn huàn 。xià piàn de xiē pāi liǎng jù ，cái yǐ dài yán de fāng fǎ ，mó nǐ chū huà zhōng rén de xīn jìng 。ér qiě cí zhōng de “gāo lóu ”、“yù jiē ”，yě bú shì yì shě yīng yǒu zhī jǐng 。yì shě yóu tíng ，shì bú dà huì yǒu gāo lóu de ，tā de jiē chú yě jué bú huì “diāo lán yù qì ”，zhèng rú cūn shě máo diàn bú néng yǐ “huà dòng diāo liáng ”xíng róng yī yàng 。tóng shí ，zhǎng tíng 、duǎn tíng ，yě bú shì wàng zhōng zhī jǐng ；jí shǐ shì “shí lǐ yī zhǎng tíng ，wǔ lǐ yī duǎn tíng ”zhōng de zuì jìn yī zuò ，yě bú shì mù sè cāng máng zhōng shì yě suǒ néng jí 。hé kuàng “zhǎng tíng gèng duǎn tíng ”，bú zhī fán jǐ ，dāng rán zhī néng yì xiǎng yú xīn tóu ，bú néng chéng xiàn yú lóu tóu rén de yǎn dǐ 。

pú sà mán ·píng lín mò mò yān rú zhī chuàng zuò bèi jǐng

　　cǐ cí zuò pǐn bèi jǐng yǐ jīng bú xiáng 。jù sòng sēng wén yíng 《xiāng shān yě lù 》juàn shàng shuō ：“cǐ cí bú zhī hé rén xiě zài dǐng zhōu cāng shuǐ yì lóu ，fù bú zhī hé rén suǒ zhuàn 。wèi dào fǔ tài jiàn ér ài zhī 。hòu zhì zhǎng shā ，dé gǔ jí yú zǐ xuān （céng bù ）nèi hàn jiā ，nǎi zhī lǐ bái suǒ zuò 。”