朝代:宋代
作者:陈与义
原文:
陈与义(1090-1138),字去非,号简斋,汉族,其先祖居京兆,自曾祖陈希亮迁居洛阳,故为宋代河南洛阳人(现在属河南)。他生于宋哲宗元祐五年(1090年),卒于南宋宋高宗绍兴八年(1138年)。北宋末,南宋初年的杰出诗人,同时也工于填词。其词存于今者虽仅十余首,却别具风格,尤近于苏东坡,语意超绝,笔力横空,疏朗明快,自然浑成,著有《简斋集》。
翻译
自从金人的铁蹄踏碎了祖国的河山,十年了,回望故乡洛阳,路是那么的漫长。岁月使我变得衰老不堪,今天,我独自一个,流落在青墩溪畔,在煦煦春风中,欣赏着盛开的牡丹。
注释
①一自:自从。
②胡尘:指金兵。入汉关:指入侵中原。
③十年:从靖康二年(1126)金兵攻陷汴京到诗人作此诗时整整十年。
④伊洛:河南的伊水和洛水。《国语·周语》云:“昔伊洛竭而复之。”因此,“伊洛”既指诗人的故乡洛阳,又暗寓他亡国的悲痛。
⑤青墩:在今浙江桐乡,当时诗人所居处。
⑥龙钟:年老体衰,行动不便的样子,诗人自指。 时诗人四十七岁,却有老态之感。
作者陈与义是南北宋相交时的著名诗人。这首诗是作者南渡后于绍兴六年(1136年)居住在青墩(今浙江桐乡县北,与乌镇隔水相望)时所作,距靖康二年(1127年)金兵攻陷汴京正好十年。“十年伊洛路漫漫”中“路漫漫”既是说离自己的家乡洛阳(伊水、洛水)是路途遥远,也是说家乡被金兵占领的时间也已经很长久了(十年)。
在这首诗里,作者表面说的是面对春日盛开的青墩牡丹,自己独自一个在观赏,实际上想说的是什么时间我才能再回到故乡去观赏天下驰名的洛阳牡丹。但想到眼前的景况,时间在无情地流逝,自己已变得老态龙钟,然而家国破碎故土依然难回时,作者通过牡丹而强烈地表达出了对故乡深切无尽的思念及对前景的无望与悲苦万千的愁绪!
诗题是咏物,诗的内容实际上是藉物抒怀,所以不用咏物诗格,一开始就以回叙当年寄情。
诗写道,金兵入汴,已经十年,自己流离失所,漂泊无依。“路漫漫”三字,表现了诗人很复杂的心理,既是说国运不昌,中原沦陷,无由再游故地,再赏洛阳牡丹,也是痛惜家国,不能回乡;又有感叹前途渺茫的意思。由国事、家事、自身事,逼出下句,说自己老态龙钟,独自在桐乡青墩溪边,默默地对着牡丹。末句有有余不尽之意,非常含蓄。独立花前,不忍离去,显然不单独是赏花,更主要的是怀旧。所怀内容,就是上文感叹“路漫漫”的无限心事。这样收煞,诗便充彻着凄凉悲伤,于平淡处涵有浓郁的情感。诗到末二字方才点题“牡丹”,使前面所流露的感情,有了合理的解释,是点睛之处;到这句,读者才领会到,诗中的怀旧,都由独立看牡丹而生发,末句的次序应是第一句。
短短四句诗,使人仿佛见到诗人独自一人在牡丹花前怆然伤怀,悲苦欲泪,给人以强烈的感受。读这首诗,很容易使人想到唐岑参的《逢入京使》诗:“故园东望路漫漫,双袖龙钟泪不干。马上相逢无纸笔,凭君传语报平安。”陈与义这首诗很明显受到岑参诗前两句的影响,但岑诗是怀乡,陈诗却凝聚着国恨家仇,感情更加沉痛深刻。诗末句以花前独立蒙浑而出,包涵无限,这样写法,又很容易使人联想到唐元稹《智度师》诗:“三陷思明三突围,铁衣抛尽衲僧衣。天津桥上无人识,闲凭栏杆望落晖。”诗写一位在战场上立功的老将,晚年出家为僧,站在天津桥上,没人知道他往日的英雄业绩,只好目送夕阳西下。末句勾勒出智度师无限心事。陈与义的诗手法与元稹相同,一是写己,一是写人,都表现得很蕴藉深至。
借咏牡丹以抒发国家兴亡之感,思念故园之情,是这首绝句的特色。在构思和手法上与杜甫的《江南逢李龟年》极为相似。
杜甫用“江南好风景”来烘托感昔伤今和漂泊他乡的凄苦之情,陈与义用看异乡的牡丹来抒发万千感慨,都是以乐景写哀情,起到倍增其哀的强烈艺术效果。
前半回忆往事,既有岑参“故园东望路漫漫”的意味,也有屈原“路漫漫其修远兮”的感慨。“国破家亡欲何之”这和杜甫因安史之乱而漂泊江湖,走投无路的境况也很相似。对于历史背景的交代陈与义更为明确。
后两句化用张商英“小臣有泪皆成血,忍向东风看牡丹”,但陈与义写得更为含蓄,更为深沉。杜、陈二人体验生活的深度和广度一样,所表现的情景都和自己的生活血肉相连,所以写得一样深刻。而艺术技巧还是杜甫技高一筹,写得更含蓄。
yǒng mǔ dān
咏牡丹
yī zì hú chén rù hàn guān, shí nián yī luò lù màn màn.
一自胡尘入汉关,十年伊洛路漫漫。
qīng dūn xī pàn lóng zhōng kè, dú lì dōng fēng kàn mǔ dān.
青墩溪畔龙钟客,独立东风看牡丹。
chén yǔ yì (1090-1138),zì qù fēi ,hào jiǎn zhāi ,hàn zú ,qí xiān zǔ jū jīng zhào ,zì céng zǔ chén xī liàng qiān jū luò yáng ,gù wéi sòng dài hé nán luò yáng rén (xiàn zài shǔ hé nán )。tā shēng yú sòng zhé zōng yuán yòu wǔ nián (1090nián ),zú yú nán sòng sòng gāo zōng shào xìng bā nián (1138nián )。běi sòng mò ,nán sòng chū nián de jié chū shī rén ,tóng shí yě gōng yú tián cí 。qí cí cún yú jīn zhě suī jǐn shí yú shǒu ,què bié jù fēng gé ,yóu jìn yú sū dōng pō ,yǔ yì chāo jué ,bǐ lì héng kōng ,shū lǎng míng kuài ,zì rán hún chéng ,zhe yǒu 《jiǎn zhāi jí 》。
fān yì
zì cóng jīn rén de tiě tí tà suì le zǔ guó de hé shān ,shí nián le ,huí wàng gù xiāng luò yáng ,lù shì nà me de màn zhǎng 。suì yuè shǐ wǒ biàn dé shuāi lǎo bú kān ,jīn tiān ,wǒ dú zì yī gè ,liú luò zài qīng dūn xī pàn ,zài xù xù chūn fēng zhōng ,xīn shǎng zhe shèng kāi de mǔ dān 。
zhù shì
①yī zì :zì cóng 。
②hú chén :zhǐ jīn bīng 。rù hàn guān :zhǐ rù qīn zhōng yuán 。
③shí nián :cóng jìng kāng èr nián (1126)jīn bīng gōng xiàn biàn jīng dào shī rén zuò cǐ shī shí zhěng zhěng shí nián 。
④yī luò :hé nán de yī shuǐ hé luò shuǐ 。《guó yǔ ·zhōu yǔ 》yún :“xī yī luò jié ér fù zhī 。”yīn cǐ ,“yī luò ”jì zhǐ shī rén de gù xiāng luò yáng ,yòu àn yù tā wáng guó de bēi tòng 。
⑤qīng dūn :zài jīn zhè jiāng tóng xiāng ,dāng shí shī rén suǒ jū chù 。
⑥lóng zhōng :nián lǎo tǐ shuāi ,háng dòng bú biàn de yàng zǐ ,shī rén zì zhǐ 。 shí shī rén sì shí qī suì ,què yǒu lǎo tài zhī gǎn 。
zuò zhě chén yǔ yì shì nán běi sòng xiàng jiāo shí de zhe míng shī rén 。zhè shǒu shī shì zuò zhě nán dù hòu yú shào xìng liù nián (1136nián )jū zhù zài qīng dūn (jīn zhè jiāng tóng xiāng xiàn běi ,yǔ wū zhèn gé shuǐ xiàng wàng )shí suǒ zuò ,jù jìng kāng èr nián (1127nián )jīn bīng gōng xiàn biàn jīng zhèng hǎo shí nián 。“shí nián yī luò lù màn màn ”zhōng “lù màn màn ”jì shì shuō lí zì jǐ de jiā xiāng luò yáng (yī shuǐ 、luò shuǐ )shì lù tú yáo yuǎn ,yě shì shuō jiā xiāng bèi jīn bīng zhàn lǐng de shí jiān yě yǐ jīng hěn zhǎng jiǔ le (shí nián )。
zài zhè shǒu shī lǐ ,zuò zhě biǎo miàn shuō de shì miàn duì chūn rì shèng kāi de qīng dūn mǔ dān ,zì jǐ dú zì yī gè zài guān shǎng ,shí jì shàng xiǎng shuō de shì shí me shí jiān wǒ cái néng zài huí dào gù xiāng qù guān shǎng tiān xià chí míng de luò yáng mǔ dān 。dàn xiǎng dào yǎn qián de jǐng kuàng ,shí jiān zài wú qíng dì liú shì ,zì jǐ yǐ biàn dé lǎo tài lóng zhōng ,rán ér jiā guó pò suì gù tǔ yī rán nán huí shí ,zuò zhě tōng guò mǔ dān ér qiáng liè dì biǎo dá chū le duì gù xiāng shēn qiē wú jìn de sī niàn jí duì qián jǐng de wú wàng yǔ bēi kǔ wàn qiān de chóu xù !
shī tí shì yǒng wù ,shī de nèi róng shí jì shàng shì jiè wù shū huái ,suǒ yǐ bú yòng yǒng wù shī gé ,yī kāi shǐ jiù yǐ huí xù dāng nián jì qíng 。
shī xiě dào ,jīn bīng rù biàn ,yǐ jīng shí nián ,zì jǐ liú lí shī suǒ ,piāo bó wú yī 。“lù màn màn ”sān zì ,biǎo xiàn le shī rén hěn fù zá de xīn lǐ ,jì shì shuō guó yùn bú chāng ,zhōng yuán lún xiàn ,wú yóu zài yóu gù dì ,zài shǎng luò yáng mǔ dān ,yě shì tòng xī jiā guó ,bú néng huí xiāng ;yòu yǒu gǎn tàn qián tú miǎo máng de yì sī 。yóu guó shì 、jiā shì 、zì shēn shì ,bī chū xià jù ,shuō zì jǐ lǎo tài lóng zhōng ,dú zì zài tóng xiāng qīng dūn xī biān ,mò mò dì duì zhe mǔ dān 。mò jù yǒu yǒu yú bú jìn zhī yì ,fēi cháng hán xù 。dú lì huā qián ,bú rěn lí qù ,xiǎn rán bú dān dú shì shǎng huā ,gèng zhǔ yào de shì huái jiù 。suǒ huái nèi róng ,jiù shì shàng wén gǎn tàn “lù màn màn ”de wú xiàn xīn shì 。zhè yàng shōu shà ,shī biàn chōng chè zhe qī liáng bēi shāng ,yú píng dàn chù hán yǒu nóng yù de qíng gǎn 。shī dào mò èr zì fāng cái diǎn tí “mǔ dān ”,shǐ qián miàn suǒ liú lù de gǎn qíng ,yǒu le hé lǐ de jiě shì ,shì diǎn jīng zhī chù ;dào zhè jù ,dú zhě cái lǐng huì dào ,shī zhōng de huái jiù ,dōu yóu dú lì kàn mǔ dān ér shēng fā ,mò jù de cì xù yīng shì dì yī jù 。
duǎn duǎn sì jù shī ,shǐ rén fǎng fó jiàn dào shī rén dú zì yī rén zài mǔ dān huā qián chuàng rán shāng huái ,bēi kǔ yù lèi ,gěi rén yǐ qiáng liè de gǎn shòu 。dú zhè shǒu shī ,hěn róng yì shǐ rén xiǎng dào táng cén cān de 《féng rù jīng shǐ 》shī :“gù yuán dōng wàng lù màn màn ,shuāng xiù lóng zhōng lèi bú gàn 。mǎ shàng xiàng féng wú zhǐ bǐ ,píng jun1 chuán yǔ bào píng ān 。”chén yǔ yì zhè shǒu shī hěn míng xiǎn shòu dào cén cān shī qián liǎng jù de yǐng xiǎng ,dàn cén shī shì huái xiāng ,chén shī què níng jù zhe guó hèn jiā chóu ,gǎn qíng gèng jiā chén tòng shēn kè 。shī mò jù yǐ huā qián dú lì méng hún ér chū ,bāo hán wú xiàn ,zhè yàng xiě fǎ ,yòu hěn róng yì shǐ rén lián xiǎng dào táng yuán zhěn 《zhì dù shī 》shī :“sān xiàn sī míng sān tū wéi ,tiě yī pāo jìn nà sēng yī 。tiān jīn qiáo shàng wú rén shí ,xián píng lán gǎn wàng luò huī 。”shī xiě yī wèi zài zhàn chǎng shàng lì gōng de lǎo jiāng ,wǎn nián chū jiā wéi sēng ,zhàn zài tiān jīn qiáo shàng ,méi rén zhī dào tā wǎng rì de yīng xióng yè jì ,zhī hǎo mù sòng xī yáng xī xià 。mò jù gōu lè chū zhì dù shī wú xiàn xīn shì 。chén yǔ yì de shī shǒu fǎ yǔ yuán zhěn xiàng tóng ,yī shì xiě jǐ ,yī shì xiě rén ,dōu biǎo xiàn dé hěn yùn jiè shēn zhì 。
jiè yǒng mǔ dān yǐ shū fā guó jiā xìng wáng zhī gǎn ,sī niàn gù yuán zhī qíng ,shì zhè shǒu jué jù de tè sè 。zài gòu sī hé shǒu fǎ shàng yǔ dù fǔ de 《jiāng nán féng lǐ guī nián 》jí wéi xiàng sì 。
dù fǔ yòng “jiāng nán hǎo fēng jǐng ”lái hōng tuō gǎn xī shāng jīn hé piāo bó tā xiāng de qī kǔ zhī qíng ,chén yǔ yì yòng kàn yì xiāng de mǔ dān lái shū fā wàn qiān gǎn kǎi ,dōu shì yǐ lè jǐng xiě āi qíng ,qǐ dào bèi zēng qí āi de qiáng liè yì shù xiào guǒ 。
qián bàn huí yì wǎng shì ,jì yǒu cén cān “gù yuán dōng wàng lù màn màn ”de yì wèi ,yě yǒu qū yuán “lù màn màn qí xiū yuǎn xī ”de gǎn kǎi 。“guó pò jiā wáng yù hé zhī ”zhè hé dù fǔ yīn ān shǐ zhī luàn ér piāo bó jiāng hú ,zǒu tóu wú lù de jìng kuàng yě hěn xiàng sì 。duì yú lì shǐ bèi jǐng de jiāo dài chén yǔ yì gèng wéi míng què 。
hòu liǎng jù huà yòng zhāng shāng yīng “xiǎo chén yǒu lèi jiē chéng xuè ,rěn xiàng dōng fēng kàn mǔ dān ”,dàn chén yǔ yì xiě dé gèng wéi hán xù ,gèng wéi shēn chén 。dù 、chén èr rén tǐ yàn shēng huó de shēn dù hé guǎng dù yī yàng ,suǒ biǎo xiàn de qíng jǐng dōu hé zì jǐ de shēng huó xuè ròu xiàng lián ,suǒ yǐ xiě dé yī yàng shēn kè 。ér yì shù jì qiǎo hái shì dù fǔ jì gāo yī chóu ,xiě dé gèng hán xù 。
yǒng mǔ dān
yǒng mǔ dān
yī zì hú chén rù hàn guān, shí nián yī luò lù màn màn.
yī zì hú chén rù hàn guān ,shí nián yī luò lù màn màn 。
qīng dūn xī pàn lóng zhōng kè, dú lì dōng fēng kàn mǔ dān.
qīng dūn xī pàn lóng zhōng kè ,dú lì dōng fēng kàn mǔ dān 。