朝代:唐代
作者:杜甫
原文:
杜甫(712-770),字子美,自号少陵野老,世称“杜工部”、“杜少陵”等,汉族,河南府巩县(今河南省巩义市)人,唐代伟大的现实主义诗人,杜甫被世人尊为“诗圣”,其诗被称为“诗史”。杜甫与李白合称“李杜”,为了跟另外两位诗人李商隐与杜牧即“小李杜”区别开来,杜甫与李白又合称“大李杜”。他忧国忧民,人格高尚,他的约1400余首诗被保留了下来,诗艺精湛,在中国古典诗歌中备受推崇,影响深远。759-766年间曾居成都,后世有杜甫草堂纪念。
翻译
漫长的白昼难以日暮,暑热熏蒸得我心如汤煮。
如何才能唤来万里长风,飘飘然吹起我的衣裳?
天空升起皎洁的月亮,茂林上承映着稀疏的月光。
仲夏之夜苦于太短,打开窗子享受一下微凉。
夜色空明能见到细微之物,昆虫也在振翅飞翔。
生命之体无论大小,当然都以自得其乐为常情。
于是我想到那些执戈的士兵,一年到头守卫边疆。
怎样才能使他们能够洗洗澡呢?他们苦于炎热却无可奈何地互相观望!
整夜在敲击刁斗忙于警戒,喧呼声响遍四面八方。
青紫官服虽然加在他们身上,也不如早日回到故乡。
华州城北吹响了悲凉的胡笳,鹳鹤哀号着四处飞翔。
唉,这乱世已令人忧伤,再加上天热烦躁身体疲惫,我不禁热切地将太平时世盼想。
注释
(1)乾元二年(759)夏天,华州及关中大旱,杜甫写下《夏日叹》和《夏夜叹》。
(2)永日:夏日昼长,故称。不可暮:言似乎盼不到日落。
(3)毒我肠:热得我心中焦燥不安。我,一作“中”。
(4)昊天:夏天。华月:明月。
(5)延:招来。
(6)仲夏:夏季的第二个月,即阴历五月。
(7)轩:窗。
(8)虚明:月光。
(9)羽虫:夜飞的萤火虫。
(10)巨细:大小。
(11)自适:自得其乐。
(12)荷戈士:戍卒。
(13)穷年:一年到头。
(14)洗濯:洗涤,沐浴。
(15)执热:苦热。
(16)竟夕:整夜。
(17)刁斗:古代军中用具,铜制,三足有柄。白天用来做饭,夜晚敲击示警。
(18)青紫:贵官之服。
(19)北城:指华州。
(20)鹳鹤:水鸟名,即鹳,长嘴,能捕鱼。
(21)复:一作“怀”。
(22)时康:天下安康太平。
《夏夜叹》描写的是窗下纳凉的情景,开始两句就是对酷暑的控诉:“永日不可暮,炎蒸毒我肠”,然后就是对清凉的期盼:“安得万里风,飘飖吹我裳”。后面就是他纳凉时的情形,接着是由此的所思:关中大旱,灾民流离失所,局势动荡,对唐肃宗和朝廷中把持大权的重臣们已失去了信心。
此章起结各四句,中二段各八句。
“永日不可暮,炎蒸毒我肠。安得万里风,飘飖吹我裳。”这四句感叹白日漫长,不知道什么时候才能到夜晚,酷暑难耐,使杜甫的心情烦躁。他希望能够唤来万里长风,疏解夏日的燥热。这几句日暮思风,引起下面八句的夜景。
“昊天出华月”以下八句,描写的是夏日夜凉之景:天空升起皎洁的月亮,茂林上承映着稀疏的月光。杜甫感叹仲夏之夜太过于短暂,白日漫长。他的诗真是道出了人民的心声啊,夏日的夜晚哪里是微凉啊,只能说不是很热罢了,要是夜再长一些,也许会凉快点儿!他打开窗户,能看到夜色下的细微之物、昆虫振翅飞翔。于是,他便由此联想到生命之体无论大小,当然都以自得其乐为常情。物情各适,起下文征人。
“念彼荷戈士”以下八句,描写的是夜热之感。杜甫由景联想到人,想到那些执戈的士兵,一年到头守卫边疆,想到他们的痛苦,炎炎夏日怎么才能使他们能够洗澡呢?他们苦于炎热,却只能无可奈何!他们整夜在敲击刁斗忙于警戒,虽然身穿官服,却还不如早日回到故乡。
“北城悲笳发,鹳鹤号且翔。况复烦促倦,激烈思时康。”末四句乃夜触所闻,而伤叹世事也,他期盼着太平盛世。在此时,他似乎对唐肃宗和朝廷中把持大权的重臣们已失去了信心。
xià yè tàn
夏夜叹
yǒng rì bù kě mù, yán zhēng dú wǒ cháng.
永日不可暮,炎蒸毒我肠。
ān dé wàn lǐ fēng, piāo yáo chuī wǒ shang.
安得万里风,飘飖吹我裳。
hào tiān chū huá yuè, mào lín yán shū guāng.
昊天出华月,茂林延疏光。
zhòng xià kǔ yè duǎn, kāi xuān nà wēi liáng.
仲夏苦夜短,开轩纳微凉。
xū míng jiàn xiān háo, yǔ chóng yì fēi yáng.
虚明见纤毫,羽虫亦飞扬。
wù qíng wú jù xì, zì shì gù qí cháng.
物情无巨细,自适固其常。
niàn bǐ hé gē shì, qióng nián shǒu biān jiāng.
念彼荷戈士,穷年守边疆。
hé yóu yī xǐ zhuó, zhí rè hù xiāng wàng.
何由一洗濯,执热互相望。
jìng xī jī diāo dǒu, xuān shēng lián wàn fāng.
竟夕击刁斗,喧声连万方。
qīng zǐ suī bèi tǐ, bù rú zǎo huán xiāng.
青紫虽被体,不如早还乡。
běi chéng bēi jiā fā, guàn hè hào qiě xiáng.
北城悲笳发,鹳鹤号且翔。
kuàng fù fán cù juàn, jī liè sī shí kāng.
况复烦促倦,激烈思时康。
dù fǔ (712-770),zì zǐ měi ,zì hào shǎo líng yě lǎo ,shì chēng “dù gōng bù ”、“dù shǎo líng ”děng ,hàn zú ,hé nán fǔ gǒng xiàn (jīn hé nán shěng gǒng yì shì )rén ,táng dài wěi dà de xiàn shí zhǔ yì shī rén ,dù fǔ bèi shì rén zūn wéi “shī shèng ”,qí shī bèi chēng wéi “shī shǐ ”。dù fǔ yǔ lǐ bái hé chēng “lǐ dù ”,wéi le gēn lìng wài liǎng wèi shī rén lǐ shāng yǐn yǔ dù mù jí “xiǎo lǐ dù ”qū bié kāi lái ,dù fǔ yǔ lǐ bái yòu hé chēng “dà lǐ dù ”。tā yōu guó yōu mín ,rén gé gāo shàng ,tā de yuē 1400yú shǒu shī bèi bǎo liú le xià lái ,shī yì jīng zhàn ,zài zhōng guó gǔ diǎn shī gē zhōng bèi shòu tuī chóng ,yǐng xiǎng shēn yuǎn 。759-766nián jiān céng jū chéng dōu ,hòu shì yǒu dù fǔ cǎo táng jì niàn 。
fān yì
màn zhǎng de bái zhòu nán yǐ rì mù ,shǔ rè xūn zhēng dé wǒ xīn rú tāng zhǔ 。
rú hé cái néng huàn lái wàn lǐ zhǎng fēng ,piāo piāo rán chuī qǐ wǒ de yī shang ?
tiān kōng shēng qǐ jiǎo jié de yuè liàng ,mào lín shàng chéng yìng zhe xī shū de yuè guāng 。
zhòng xià zhī yè kǔ yú tài duǎn ,dǎ kāi chuāng zǐ xiǎng shòu yī xià wēi liáng 。
yè sè kōng míng néng jiàn dào xì wēi zhī wù ,kūn chóng yě zài zhèn chì fēi xiáng 。
shēng mìng zhī tǐ wú lùn dà xiǎo ,dāng rán dōu yǐ zì dé qí lè wéi cháng qíng 。
yú shì wǒ xiǎng dào nà xiē zhí gē de shì bīng ,yī nián dào tóu shǒu wèi biān jiāng 。
zěn yàng cái néng shǐ tā men néng gòu xǐ xǐ zǎo ne ?tā men kǔ yú yán rè què wú kě nài hé dì hù xiàng guān wàng !
zhěng yè zài qiāo jī diāo dòu máng yú jǐng jiè ,xuān hū shēng xiǎng biàn sì miàn bā fāng 。
qīng zǐ guān fú suī rán jiā zài tā men shēn shàng ,yě bú rú zǎo rì huí dào gù xiāng 。
huá zhōu chéng běi chuī xiǎng le bēi liáng de hú jiā ,guàn hè āi hào zhe sì chù fēi xiáng 。
āi ,zhè luàn shì yǐ lìng rén yōu shāng ,zài jiā shàng tiān rè fán zào shēn tǐ pí bèi ,wǒ bú jìn rè qiē dì jiāng tài píng shí shì pàn xiǎng 。
zhù shì
(1)qián yuán èr nián (759)xià tiān ,huá zhōu jí guān zhōng dà hàn ,dù fǔ xiě xià 《xià rì tàn 》hé 《xià yè tàn 》。
(2)yǒng rì :xià rì zhòu zhǎng ,gù chēng 。bú kě mù :yán sì hū pàn bú dào rì luò 。
(3)dú wǒ cháng :rè dé wǒ xīn zhōng jiāo zào bú ān 。wǒ ,yī zuò “zhōng ”。
(4)hào tiān :xià tiān 。huá yuè :míng yuè 。
(5)yán :zhāo lái 。
(6)zhòng xià :xià jì de dì èr gè yuè ,jí yīn lì wǔ yuè 。
(7)xuān :chuāng 。
(8)xū míng :yuè guāng 。
(9)yǔ chóng :yè fēi de yíng huǒ chóng 。
(10)jù xì :dà xiǎo 。
(11)zì shì :zì dé qí lè 。
(12)hé gē shì :shù zú 。
(13)qióng nián :yī nián dào tóu 。
(14)xǐ zhuó :xǐ dí ,mù yù 。
(15)zhí rè :kǔ rè 。
(16)jìng xī :zhěng yè 。
(17)diāo dòu :gǔ dài jun1 zhōng yòng jù ,tóng zhì ,sān zú yǒu bǐng 。bái tiān yòng lái zuò fàn ,yè wǎn qiāo jī shì jǐng 。
(18)qīng zǐ :guì guān zhī fú 。
(19)běi chéng :zhǐ huá zhōu 。
(20)guàn hè :shuǐ niǎo míng ,jí guàn ,zhǎng zuǐ ,néng bǔ yú 。
(21)fù :yī zuò “huái ”。
(22)shí kāng :tiān xià ān kāng tài píng 。
《xià yè tàn 》miáo xiě de shì chuāng xià nà liáng de qíng jǐng ,kāi shǐ liǎng jù jiù shì duì kù shǔ de kòng sù :“yǒng rì bú kě mù ,yán zhēng dú wǒ cháng ”,rán hòu jiù shì duì qīng liáng de qī pàn :“ān dé wàn lǐ fēng ,piāo yáo chuī wǒ shang ”。hòu miàn jiù shì tā nà liáng shí de qíng xíng ,jiē zhe shì yóu cǐ de suǒ sī :guān zhōng dà hàn ,zāi mín liú lí shī suǒ ,jú shì dòng dàng ,duì táng sù zōng hé cháo tíng zhōng bǎ chí dà quán de zhòng chén men yǐ shī qù le xìn xīn 。
cǐ zhāng qǐ jié gè sì jù ,zhōng èr duàn gè bā jù 。
“yǒng rì bú kě mù ,yán zhēng dú wǒ cháng 。ān dé wàn lǐ fēng ,piāo yáo chuī wǒ shang 。”zhè sì jù gǎn tàn bái rì màn zhǎng ,bú zhī dào shí me shí hòu cái néng dào yè wǎn ,kù shǔ nán nài ,shǐ dù fǔ de xīn qíng fán zào 。tā xī wàng néng gòu huàn lái wàn lǐ zhǎng fēng ,shū jiě xià rì de zào rè 。zhè jǐ jù rì mù sī fēng ,yǐn qǐ xià miàn bā jù de yè jǐng 。
“hào tiān chū huá yuè ”yǐ xià bā jù ,miáo xiě de shì xià rì yè liáng zhī jǐng :tiān kōng shēng qǐ jiǎo jié de yuè liàng ,mào lín shàng chéng yìng zhe xī shū de yuè guāng 。dù fǔ gǎn tàn zhòng xià zhī yè tài guò yú duǎn zàn ,bái rì màn zhǎng 。tā de shī zhēn shì dào chū le rén mín de xīn shēng ā ,xià rì de yè wǎn nǎ lǐ shì wēi liáng ā ,zhī néng shuō bú shì hěn rè bà le ,yào shì yè zài zhǎng yī xiē ,yě xǔ huì liáng kuài diǎn ér !tā dǎ kāi chuāng hù ,néng kàn dào yè sè xià de xì wēi zhī wù 、kūn chóng zhèn chì fēi xiáng 。yú shì ,tā biàn yóu cǐ lián xiǎng dào shēng mìng zhī tǐ wú lùn dà xiǎo ,dāng rán dōu yǐ zì dé qí lè wéi cháng qíng 。wù qíng gè shì ,qǐ xià wén zhēng rén 。
“niàn bǐ hé gē shì ”yǐ xià bā jù ,miáo xiě de shì yè rè zhī gǎn 。dù fǔ yóu jǐng lián xiǎng dào rén ,xiǎng dào nà xiē zhí gē de shì bīng ,yī nián dào tóu shǒu wèi biān jiāng ,xiǎng dào tā men de tòng kǔ ,yán yán xià rì zěn me cái néng shǐ tā men néng gòu xǐ zǎo ne ?tā men kǔ yú yán rè ,què zhī néng wú kě nài hé !tā men zhěng yè zài qiāo jī diāo dòu máng yú jǐng jiè ,suī rán shēn chuān guān fú ,què hái bú rú zǎo rì huí dào gù xiāng 。
“běi chéng bēi jiā fā ,guàn hè hào qiě xiáng 。kuàng fù fán cù juàn ,jī liè sī shí kāng 。”mò sì jù nǎi yè chù suǒ wén ,ér shāng tàn shì shì yě ,tā qī pàn zhe tài píng shèng shì 。zài cǐ shí ,tā sì hū duì táng sù zōng hé cháo tíng zhōng bǎ chí dà quán de zhòng chén men yǐ shī qù le xìn xīn 。
xià yè tàn
xià yè tàn
yǒng rì bù kě mù, yán zhēng dú wǒ cháng.
yǒng rì bú kě mù ,yán zhēng dú wǒ cháng 。
ān dé wàn lǐ fēng, piāo yáo chuī wǒ shang.
ān dé wàn lǐ fēng ,piāo yáo chuī wǒ shang 。
hào tiān chū huá yuè, mào lín yán shū guāng.
hào tiān chū huá yuè ,mào lín yán shū guāng 。
zhòng xià kǔ yè duǎn, kāi xuān nà wēi liáng.
zhòng xià kǔ yè duǎn ,kāi xuān nà wēi liáng 。
xū míng jiàn xiān háo, yǔ chóng yì fēi yáng.
xū míng jiàn xiān háo ,yǔ chóng yì fēi yáng 。
wù qíng wú jù xì, zì shì gù qí cháng.
wù qíng wú jù xì ,zì shì gù qí cháng 。
niàn bǐ hé gē shì, qióng nián shǒu biān jiāng.
niàn bǐ hé gē shì ,qióng nián shǒu biān jiāng 。
hé yóu yī xǐ zhuó, zhí rè hù xiāng wàng.
hé yóu yī xǐ zhuó ,zhí rè hù xiàng wàng 。
jìng xī jī diāo dǒu, xuān shēng lián wàn fāng.
jìng xī jī diāo dòu ,xuān shēng lián wàn fāng 。
qīng zǐ suī bèi tǐ, bù rú zǎo huán xiāng.
qīng zǐ suī bèi tǐ ,bú rú zǎo hái xiāng 。
běi chéng bēi jiā fā, guàn hè hào qiě xiáng.
běi chéng bēi jiā fā ,guàn hè hào qiě xiáng 。
kuàng fù fán cù juàn, jī liè sī shí kāng.
kuàng fù fán cù juàn ,jī liè sī shí kāng 。