朝代:唐代
作者:李商隐
原文:
李商隐,字义山,号玉溪(谿)生、樊南生,唐代著名诗人,祖籍河内(今河南省焦作市)沁阳,出生于郑州荥阳。他擅长诗歌写作,骈文文学价值也很高,是晚唐最出色的诗人之一,和杜牧合称“小李杜”,与温庭筠合称为“温李”,因诗文与同时期的段成式、温庭筠风格相近,且三人都在家族里排行第十六,故并称为“三十六体”。其诗构思新奇,风格秾丽,尤其是一些爱情诗和无题诗写得缠绵悱恻,优美动人,广为传诵。但部分诗歌过于隐晦迷离,难于索解,至有“诗家总爱西昆好,独恨无人作郑笺”之说。因处于牛李党争的夹缝之中,一生很不得志。死后葬于家乡沁阳(今河南焦作市沁阳与博爱县交界之处)。作品收录为《李义山诗集》。
本以高难饱,徒劳恨费声
蝉本来就因栖息于高枝,难得一饱;它鸣叫不停,却不受理睬,真是白白辛苦,怨恨无穷啊。“以”,因。古人误以为蝉餐风饮露,所以说“高难饱”。“费声”,指鸣声频频。
就真实情况而言,蝉并非是因身在高处,不肯飞下来乞食而“难饱”;它的鸣叫声中也没有什么恨意,这完全是诗人自己的理解与感受,是其身世之感的寄托。“高”,语义双关,喻指人的品格高洁。
诗人自许清高,不肯屈就,结果只落得生活困顿,这不就是“高难饱”吗?他曾向令狐绹等当权者陈情,希望得到他们的理解和帮助,可最终还是不被人理会,依旧无法摆脱仕途坎坷的困境,这难道不是一场“徒劳”吗?在这里,蝉已经完全人格化了,诗人分明是借其表达自己艰难的身世和处境,所以纪昀说开头两句是“意在笔先”。
五更疏欲断,一树碧无情
蝉彻夜悲鸣,叫到五更天,已是声嘶力竭、稀稀落落,快要断绝了。可是那些树呢,依旧碧绿青翠,任凭蝉叫得如何凄苦动人,也是无动于衷,真是无情啊!
蝉声与树木的碧绿本来是毫不相干的,诗人却责怪树木的冷酷无情。显然,这同样是在寄托自己的身世遭遇,抒写自己的哀告无门、受人冷落。曾经有过深交的令狐绹等人本来是可以帮助李商隐的,可是,他们不仅没有伸出援助之手,反而处处排挤打击他。在这样的境况下,诗人怎能不怨恨与激愤。
薄宦梗犹泛,故园芜已平
这两句转向诗人自叙:我职卑禄薄,到处漂泊,早已丢下的家乡田园,已是一片荒芜。
《战国策·齐策》里有一则故事,桃偶讥笑泥人:“你是用泥土做成的人形,一到发洪水的时候,你就完了。”泥人说:“我是西岸土做的人,洪水来了,尽管我会没了人形,但我还可以被冲回西岸家乡去。而你呢,你是东国桃木做成的人,洪水一来,你还不知道漂泊到哪里去呢?”后来就用“梗泛”来比喻漂泊无定的生涯。“梗”,树木枝条。“泛”,漂流。李商隐长年辗转于各地为他人做幕僚,职位卑微,俸禄微薄,故称“薄宦”。
“故园芜已平”,从陶渊明《归去来辞》的“田园将芜胡不归”化用而来。陶渊明做官不如意,想到自己家乡的田地快要荒芜了,就辞官而去,归隐田园,自得其乐。自己也是仕途坎坷,处处碰壁,何不也像陶渊明那样早日还乡呢?可是,故园荒芜,似乎已经没有自己的立身之地,真是进亦难,退亦难!
这两句在四处漂泊、前途黯淡的生活身世倾诉中,透露出诗人的失意与苍凉。
烦君最相警,我亦举家清
这两句是作者对蝉说的话:多劳你给我警告,我一家人的生活也和你一样清寒。“君”,指蝉。“警”,警醒,这里有触动的意思。蝉在告诫什么呢?有人说是警告诗人为什么不及早回头,早归故园;有人则认为是提醒诗人保持高洁的操守。
此联前一句回到咏蝉上来,用拟人手法写蝉。后一句“君”与“我”对举,把咏物和抒情结合起来,呼应开头,首尾圆合。
chán
蝉
běn yǐ gāo nán bǎo, tú láo hèn fèi shēng.
本以高难饱,徒劳恨费声。
wǔ gēng shū yù duàn, yī shù bì wú qíng.
五更疏欲断,一树碧无情。
báo huàn gěng yóu fàn, gù yuán wú yǐ píng.
薄宦梗犹泛,故园芜已平。
fán jūn zuì xiāng jǐng, wǒ yì jǔ jiā qīng.
烦君最相警,我亦举家清。
lǐ shāng yǐn ,zì yì shān ,hào yù xī (jī )shēng 、fán nán shēng ,táng dài zhe míng shī rén ,zǔ jí hé nèi (jīn hé nán shěng jiāo zuò shì )qìn yáng ,chū shēng yú zhèng zhōu yíng yáng 。tā shàn zhǎng shī gē xiě zuò ,pián wén wén xué jià zhí yě hěn gāo ,shì wǎn táng zuì chū sè de shī rén zhī yī ,hé dù mù hé chēng “xiǎo lǐ dù ”,yǔ wēn tíng jun1 hé chēng wéi “wēn lǐ ”,yīn shī wén yǔ tóng shí qī de duàn chéng shì 、wēn tíng jun1 fēng gé xiàng jìn ,qiě sān rén dōu zài jiā zú lǐ pái háng dì shí liù ,gù bìng chēng wéi “sān shí liù tǐ ”。qí shī gòu sī xīn qí ,fēng gé nóng lì ,yóu qí shì yī xiē ài qíng shī hé wú tí shī xiě dé chán mián fěi cè ,yōu měi dòng rén ,guǎng wéi chuán sòng 。dàn bù fèn shī gē guò yú yǐn huì mí lí ,nán yú suǒ jiě ,zhì yǒu “shī jiā zǒng ài xī kūn hǎo ,dú hèn wú rén zuò zhèng jiān ”zhī shuō 。yīn chù yú niú lǐ dǎng zhēng de jiá féng zhī zhōng ,yī shēng hěn bú dé zhì 。sǐ hòu zàng yú jiā xiāng qìn yáng (jīn hé nán jiāo zuò shì qìn yáng yǔ bó ài xiàn jiāo jiè zhī chù )。zuò pǐn shōu lù wéi 《lǐ yì shān shī jí 》。
běn yǐ gāo nán bǎo ,tú láo hèn fèi shēng
chán běn lái jiù yīn qī xī yú gāo zhī ,nán dé yī bǎo ;tā míng jiào bú tíng ,què bú shòu lǐ cǎi ,zhēn shì bái bái xīn kǔ ,yuàn hèn wú qióng ā 。“yǐ ”,yīn 。gǔ rén wù yǐ wéi chán cān fēng yǐn lù ,suǒ yǐ shuō “gāo nán bǎo ”。“fèi shēng ”,zhǐ míng shēng pín pín 。
jiù zhēn shí qíng kuàng ér yán ,chán bìng fēi shì yīn shēn zài gāo chù ,bú kěn fēi xià lái qǐ shí ér “nán bǎo ”;tā de míng jiào shēng zhōng yě méi yǒu shí me hèn yì ,zhè wán quán shì shī rén zì jǐ de lǐ jiě yǔ gǎn shòu ,shì qí shēn shì zhī gǎn de jì tuō 。“gāo ”,yǔ yì shuāng guān ,yù zhǐ rén de pǐn gé gāo jié 。
shī rén zì xǔ qīng gāo ,bú kěn qū jiù ,jié guǒ zhī luò dé shēng huó kùn dùn ,zhè bú jiù shì “gāo nán bǎo ”ma ?tā céng xiàng lìng hú táo děng dāng quán zhě chén qíng ,xī wàng dé dào tā men de lǐ jiě hé bāng zhù ,kě zuì zhōng hái shì bú bèi rén lǐ huì ,yī jiù wú fǎ bǎi tuō shì tú kǎn kě de kùn jìng ,zhè nán dào bú shì yī chǎng “tú láo ”ma ?zài zhè lǐ ,chán yǐ jīng wán quán rén gé huà le ,shī rén fèn míng shì jiè qí biǎo dá zì jǐ jiān nán de shēn shì hé chù jìng ,suǒ yǐ jì yún shuō kāi tóu liǎng jù shì “yì zài bǐ xiān ”。
wǔ gèng shū yù duàn ,yī shù bì wú qíng
chán chè yè bēi míng ,jiào dào wǔ gèng tiān ,yǐ shì shēng sī lì jié 、xī xī luò luò ,kuài yào duàn jué le 。kě shì nà xiē shù ne ,yī jiù bì lǜ qīng cuì ,rèn píng chán jiào dé rú hé qī kǔ dòng rén ,yě shì wú dòng yú zhōng ,zhēn shì wú qíng ā !
chán shēng yǔ shù mù de bì lǜ běn lái shì háo bú xiàng gàn de ,shī rén què zé guài shù mù de lěng kù wú qíng 。xiǎn rán ,zhè tóng yàng shì zài jì tuō zì jǐ de shēn shì zāo yù ,shū xiě zì jǐ de āi gào wú mén 、shòu rén lěng luò 。céng jīng yǒu guò shēn jiāo de lìng hú táo děng rén běn lái shì kě yǐ bāng zhù lǐ shāng yǐn de ,kě shì ,tā men bú jǐn méi yǒu shēn chū yuán zhù zhī shǒu ,fǎn ér chù chù pái jǐ dǎ jī tā 。zài zhè yàng de jìng kuàng xià ,shī rén zěn néng bú yuàn hèn yǔ jī fèn 。
báo huàn gěng yóu fàn ,gù yuán wú yǐ píng
zhè liǎng jù zhuǎn xiàng shī rén zì xù :wǒ zhí bēi lù báo ,dào chù piāo bó ,zǎo yǐ diū xià de jiā xiāng tián yuán ,yǐ shì yī piàn huāng wú 。
《zhàn guó cè ·qí cè 》lǐ yǒu yī zé gù shì ,táo ǒu jī xiào ní rén :“nǐ shì yòng ní tǔ zuò chéng de rén xíng ,yī dào fā hóng shuǐ de shí hòu ,nǐ jiù wán le 。”ní rén shuō :“wǒ shì xī àn tǔ zuò de rén ,hóng shuǐ lái le ,jìn guǎn wǒ huì méi le rén xíng ,dàn wǒ hái kě yǐ bèi chōng huí xī àn jiā xiāng qù 。ér nǐ ne ,nǐ shì dōng guó táo mù zuò chéng de rén ,hóng shuǐ yī lái ,nǐ hái bú zhī dào piāo bó dào nǎ lǐ qù ne ?”hòu lái jiù yòng “gěng fàn ”lái bǐ yù piāo bó wú dìng de shēng yá 。“gěng ”,shù mù zhī tiáo 。“fàn ”,piāo liú 。lǐ shāng yǐn zhǎng nián niǎn zhuǎn yú gè dì wéi tā rén zuò mù liáo ,zhí wèi bēi wēi ,fèng lù wēi báo ,gù chēng “báo huàn ”。
“gù yuán wú yǐ píng ”,cóng táo yuān míng 《guī qù lái cí 》de “tián yuán jiāng wú hú bú guī ”huà yòng ér lái 。táo yuān míng zuò guān bú rú yì ,xiǎng dào zì jǐ jiā xiāng de tián dì kuài yào huāng wú le ,jiù cí guān ér qù ,guī yǐn tián yuán ,zì dé qí lè 。zì jǐ yě shì shì tú kǎn kě ,chù chù pèng bì ,hé bú yě xiàng táo yuān míng nà yàng zǎo rì hái xiāng ne ?kě shì ,gù yuán huāng wú ,sì hū yǐ jīng méi yǒu zì jǐ de lì shēn zhī dì ,zhēn shì jìn yì nán ,tuì yì nán !
zhè liǎng jù zài sì chù piāo bó 、qián tú àn dàn de shēng huó shēn shì qīng sù zhōng ,tòu lù chū shī rén de shī yì yǔ cāng liáng 。
fán jun1 zuì xiàng jǐng ,wǒ yì jǔ jiā qīng
zhè liǎng jù shì zuò zhě duì chán shuō de huà :duō láo nǐ gěi wǒ jǐng gào ,wǒ yī jiā rén de shēng huó yě hé nǐ yī yàng qīng hán 。“jun1 ”,zhǐ chán 。“jǐng ”,jǐng xǐng ,zhè lǐ yǒu chù dòng de yì sī 。chán zài gào jiè shí me ne ?yǒu rén shuō shì jǐng gào shī rén wéi shí me bú jí zǎo huí tóu ,zǎo guī gù yuán ;yǒu rén zé rèn wéi shì tí xǐng shī rén bǎo chí gāo jié de cāo shǒu 。
cǐ lián qián yī jù huí dào yǒng chán shàng lái ,yòng nǐ rén shǒu fǎ xiě chán 。hòu yī jù “jun1 ”yǔ “wǒ ”duì jǔ ,bǎ yǒng wù hé shū qíng jié hé qǐ lái ,hū yīng kāi tóu ,shǒu wěi yuán hé 。
chán
chán
běn yǐ gāo nán bǎo, tú láo hèn fèi shēng.
běn yǐ gāo nán bǎo ,tú láo hèn fèi shēng 。
wǔ gēng shū yù duàn, yī shù bì wú qíng.
wǔ gèng shū yù duàn ,yī shù bì wú qíng 。
báo huàn gěng yóu fàn, gù yuán wú yǐ píng.
báo huàn gěng yóu fàn ,gù yuán wú yǐ píng 。
fán jūn zuì xiāng jǐng, wǒ yì jǔ jiā qīng.
fán jun1 zuì xiàng jǐng ,wǒ yì jǔ jiā qīng 。