朝代:宋代
作者:苏轼
原文:
苏轼(1037-1101),北宋文学家、书画家、美食家。字子瞻,号东坡居士。汉族,四川人,葬于颍昌(今河南省平顶山市郏县)。一生仕途坎坷,学识渊博,天资极高,诗文书画皆精。其文汪洋恣肆,明白畅达,与欧阳修并称欧苏,为“唐宋八大家”之一;诗清新豪健,善用夸张、比喻,艺术表现独具风格,与黄庭坚并称苏黄;词开豪放一派,对后世有巨大影响,与辛弃疾并称苏辛;书法擅长行书、楷书,能自创新意,用笔丰腴跌宕,有天真烂漫之趣,与黄庭坚、米芾、蔡襄并称宋四家;画学文同,论画主张神似,提倡“士人画”。著有《苏东坡全集》和《东坡乐府》等。
翻译
要知道快要辞别的年岁,有如游向幽壑的长蛇。
长长的鳞甲一半已经不见,离去的心意谁能够拦遮!
何况想系住它的尾端,虽然勤勉明知是无可奈何。
儿童不睡觉努力挣扎,相守在夜间笑语喧哗。
晨鸡呵请你不要啼唱,一声声更鼓催促也叫人惧怕。
长久夜坐灯花点点坠落,起身看北斗星已经横斜。
明年难道再没有年节?只怕心事又会照旧失差。
努力爱惜这一个夜晚,少年人意气还可以自夸。
注释
⑴垂尽:快要结束。
⑵壑(hè):山谷。
⑶修鳞:指长蛇的身躯。
⑷强(qiǎng):勉强。
⑸哗:一作“喧”。
⑹挝(zhuā):击,敲打,此处指更鼓声。
⑺灯烬(jìn):灯花。烬,物体燃烧后剩下的部分。
⑻北斗斜:谓时已夜半。
⑼蹉跎(cuō tuó):时间白白过去,光阴虚度。
《守岁》,十六句,可分为三个层次。
第一个层次六句:“欲知垂尽岁,有似赴壑蛇。修鳞半已没,去意谁能遮?况欲系其尾,虽勤知奈何。”这里用生动的比喻说明守岁无益,从反面人题,跟前两首有所不同。这个比喻不但形象生动,而见辰龙巳蛇,以蛇比岁,不是泛泛设喻。这六句的前四句写岁已将近,后二句写虽欲尽力挽回,但徒劳无益。“系其尾”字面虽然用《晋书·贾后传》“系狗当系颈,今反系其尾”的话,但在行文中完全以“赴壑蛇”为喻:到了除夕,已经是末梢了,倒拔蛇已不大可能,何况只抓蛇尾巴梢,哪里能系得住呢?以这样六句开头,好像说这个风俗无道理。要写守岁,先写守不住,不必守,这是欲擒故纵,使文字多波澜的手法。
中间六句是第二个层次:“儿童强不睡,相守夜谌哗。晨鸡且勿唱,更鼓畏添挝。坐久灯烬落,起看北斗斜。”这个层次写守岁的情景。一个“强”字写出儿童过除夕的特点:明明想打磕睡,却还要勉强欢闹。这两句仍然是作者回味故乡的风俗,而不是他在凤翔时的情景。这一年苏轼才二十六岁(虚龄二十七岁),膝下只有一子苏迈,虚龄五岁,不可能有这两句所写的场景。“晨鸡”二句将守岁时的心理状态写得细腻入微,“坐久”两句将守岁时的情景写得很逼真。这两句主要是针对大人守岁所说的。纪昀很欣赏这十个字,说是“真景”。实际上这是人人守岁都有过的感受,他能不费力地写出来,增添不少亲切感。
最后四句是第三个层次:“明年岂无年?心事恐蹉跎。努力尽今夕,少年犹可夸。”这个层次与开头第一个层次的欲擒故纵相对照,表明守岁有理,应该爱惜将逝的时光。正面交代应该守岁到除夕尽头。结尾两句化用白居易“犹有夸张少年处”,意在勉励苏辙。苏辙在京师侍奉父亲,苏轼希望两地守岁,共惜年华。这个结句含有积极奋发的意味,是点睛之笔,使全诗精神陡然振起。
苏轼的《守岁》,诗意明白易懂,旨在勉励自己惜时如金。作者用形象的蛇蜕皮喻时间不可留,暗示要自始至终抓紧时间做事,免得时间过半,虽勤也难补于事。努力应从今日始,不要让志向抱负付诸东流。
shǒu suì
守岁
yù zhī chuí jǐn suì, yǒu shì fù hè shé.
欲知垂尽岁,有似赴壑蛇。
xiū lín bàn yǐ méi, qù yì shuí néng zhē.
修鳞半已没,去意谁能遮。
kuàng yù xì qí wěi, suī qín zhī nài hé.
况欲系其尾,虽勤知奈何。
ér tóng qiáng bù shuì, xiāng shǒu yè huān huā.
儿童强不睡,相守夜欢哗。
chén jī qiě wù chàng, gēng gǔ wèi tiān wō.
晨鸡且勿唱,更鼓畏添挝。
zuò jiǔ dēng jìn luò, qǐ kàn běi dǒu xié.
坐久灯烬落,起看北斗斜。
míng nián qǐ wú nián, xīn shì kǒng cuō tuó.
明年岂无年,心事恐蹉跎。
nǔ lì jìn jīn xī, shào nián yóu kě kuā.
努力尽今夕,少年犹可夸。
sū shì (1037-1101),běi sòng wén xué jiā 、shū huà jiā 、měi shí jiā 。zì zǐ zhān ,hào dōng pō jū shì 。hàn zú ,sì chuān rén ,zàng yú yǐng chāng (jīn hé nán shěng píng dǐng shān shì jiá xiàn )。yī shēng shì tú kǎn kě ,xué shí yuān bó ,tiān zī jí gāo ,shī wén shū huà jiē jīng 。qí wén wāng yáng zì sì ,míng bái chàng dá ,yǔ ōu yáng xiū bìng chēng ōu sū ,wéi “táng sòng bā dà jiā ”zhī yī ;shī qīng xīn háo jiàn ,shàn yòng kuā zhāng 、bǐ yù ,yì shù biǎo xiàn dú jù fēng gé ,yǔ huáng tíng jiān bìng chēng sū huáng ;cí kāi háo fàng yī pài ,duì hòu shì yǒu jù dà yǐng xiǎng ,yǔ xīn qì jí bìng chēng sū xīn ;shū fǎ shàn zhǎng háng shū 、kǎi shū ,néng zì chuàng xīn yì ,yòng bǐ fēng yú diē dàng ,yǒu tiān zhēn làn màn zhī qù ,yǔ huáng tíng jiān 、mǐ fèi 、cài xiāng bìng chēng sòng sì jiā ;huà xué wén tóng ,lùn huà zhǔ zhāng shén sì ,tí chàng “shì rén huà ”。zhe yǒu 《sū dōng pō quán jí 》hé 《dōng pō lè fǔ 》děng 。
fān yì
yào zhī dào kuài yào cí bié de nián suì ,yǒu rú yóu xiàng yōu hè de zhǎng shé 。
zhǎng zhǎng de lín jiǎ yī bàn yǐ jīng bú jiàn ,lí qù de xīn yì shuí néng gòu lán zhē !
hé kuàng xiǎng xì zhù tā de wěi duān ,suī rán qín miǎn míng zhī shì wú kě nài hé 。
ér tóng bú shuì jiào nǔ lì zhèng zhā ,xiàng shǒu zài yè jiān xiào yǔ xuān huá 。
chén jī hē qǐng nǐ bú yào tí chàng ,yī shēng shēng gèng gǔ cuī cù yě jiào rén jù pà 。
zhǎng jiǔ yè zuò dēng huā diǎn diǎn zhuì luò ,qǐ shēn kàn běi dòu xīng yǐ jīng héng xié 。
míng nián nán dào zài méi yǒu nián jiē ?zhī pà xīn shì yòu huì zhào jiù shī chà 。
nǔ lì ài xī zhè yī gè yè wǎn ,shǎo nián rén yì qì hái kě yǐ zì kuā 。
zhù shì
⑴chuí jìn :kuài yào jié shù 。
⑵hè (hè):shān gǔ 。
⑶xiū lín :zhǐ zhǎng shé de shēn qū 。
⑷qiáng (qiǎng):miǎn qiáng 。
⑸huá :yī zuò “xuān ”。
⑹wō (zhuā):jī ,qiāo dǎ ,cǐ chù zhǐ gèng gǔ shēng 。
⑺dēng jìn (jìn):dēng huā 。jìn ,wù tǐ rán shāo hòu shèng xià de bù fèn 。
⑻běi dòu xié :wèi shí yǐ yè bàn 。
⑼cuō tuó (cuō tuó):shí jiān bái bái guò qù ,guāng yīn xū dù 。
《shǒu suì 》,shí liù jù ,kě fèn wéi sān gè céng cì 。
dì yī gè céng cì liù jù :“yù zhī chuí jìn suì ,yǒu sì fù hè shé 。xiū lín bàn yǐ méi ,qù yì shuí néng zhē ?kuàng yù xì qí wěi ,suī qín zhī nài hé 。”zhè lǐ yòng shēng dòng de bǐ yù shuō míng shǒu suì wú yì ,cóng fǎn miàn rén tí ,gēn qián liǎng shǒu yǒu suǒ bú tóng 。zhè gè bǐ yù bú dàn xíng xiàng shēng dòng ,ér jiàn chén lóng sì shé ,yǐ shé bǐ suì ,bú shì fàn fàn shè yù 。zhè liù jù de qián sì jù xiě suì yǐ jiāng jìn ,hòu èr jù xiě suī yù jìn lì wǎn huí ,dàn tú láo wú yì 。“xì qí wěi ”zì miàn suī rán yòng 《jìn shū ·jiǎ hòu chuán 》“xì gǒu dāng xì jǐng ,jīn fǎn xì qí wěi ”de huà ,dàn zài háng wén zhōng wán quán yǐ “fù hè shé ”wéi yù :dào le chú xī ,yǐ jīng shì mò shāo le ,dǎo bá shé yǐ bú dà kě néng ,hé kuàng zhī zhuā shé wěi bā shāo ,nǎ lǐ néng xì dé zhù ne ?yǐ zhè yàng liù jù kāi tóu ,hǎo xiàng shuō zhè gè fēng sú wú dào lǐ 。yào xiě shǒu suì ,xiān xiě shǒu bú zhù ,bú bì shǒu ,zhè shì yù qín gù zòng ,shǐ wén zì duō bō lán de shǒu fǎ 。
zhōng jiān liù jù shì dì èr gè céng cì :“ér tóng qiáng bú shuì ,xiàng shǒu yè chén huá 。chén jī qiě wù chàng ,gèng gǔ wèi tiān wō 。zuò jiǔ dēng jìn luò ,qǐ kàn běi dòu xié 。”zhè gè céng cì xiě shǒu suì de qíng jǐng 。yī gè “qiáng ”zì xiě chū ér tóng guò chú xī de tè diǎn :míng míng xiǎng dǎ kē shuì ,què hái yào miǎn qiáng huān nào 。zhè liǎng jù réng rán shì zuò zhě huí wèi gù xiāng de fēng sú ,ér bú shì tā zài fèng xiáng shí de qíng jǐng 。zhè yī nián sū shì cái èr shí liù suì (xū líng èr shí qī suì ),xī xià zhī yǒu yī zǐ sū mài ,xū líng wǔ suì ,bú kě néng yǒu zhè liǎng jù suǒ xiě de chǎng jǐng 。“chén jī ”èr jù jiāng shǒu suì shí de xīn lǐ zhuàng tài xiě dé xì nì rù wēi ,“zuò jiǔ ”liǎng jù jiāng shǒu suì shí de qíng jǐng xiě dé hěn bī zhēn 。zhè liǎng jù zhǔ yào shì zhēn duì dà rén shǒu suì suǒ shuō de 。jì yún hěn xīn shǎng zhè shí gè zì ,shuō shì “zhēn jǐng ”。shí jì shàng zhè shì rén rén shǒu suì dōu yǒu guò de gǎn shòu ,tā néng bú fèi lì dì xiě chū lái ,zēng tiān bú shǎo qīn qiē gǎn 。
zuì hòu sì jù shì dì sān gè céng cì :“míng nián qǐ wú nián ?xīn shì kǒng cuō tuó 。nǔ lì jìn jīn xī ,shǎo nián yóu kě kuā 。”zhè gè céng cì yǔ kāi tóu dì yī gè céng cì de yù qín gù zòng xiàng duì zhào ,biǎo míng shǒu suì yǒu lǐ ,yīng gāi ài xī jiāng shì de shí guāng 。zhèng miàn jiāo dài yīng gāi shǒu suì dào chú xī jìn tóu 。jié wěi liǎng jù huà yòng bái jū yì “yóu yǒu kuā zhāng shǎo nián chù ”,yì zài miǎn lì sū zhé 。sū zhé zài jīng shī shì fèng fù qīn ,sū shì xī wàng liǎng dì shǒu suì ,gòng xī nián huá 。zhè gè jié jù hán yǒu jī jí fèn fā de yì wèi ,shì diǎn jīng zhī bǐ ,shǐ quán shī jīng shén dǒu rán zhèn qǐ 。
sū shì de 《shǒu suì 》,shī yì míng bái yì dǒng ,zhǐ zài miǎn lì zì jǐ xī shí rú jīn 。zuò zhě yòng xíng xiàng de shé tuì pí yù shí jiān bú kě liú ,àn shì yào zì shǐ zhì zhōng zhuā jǐn shí jiān zuò shì ,miǎn dé shí jiān guò bàn ,suī qín yě nán bǔ yú shì 。nǔ lì yīng cóng jīn rì shǐ ,bú yào ràng zhì xiàng bào fù fù zhū dōng liú 。
shǒu suì
shǒu suì
yù zhī chuí jǐn suì, yǒu shì fù hè shé.
yù zhī chuí jìn suì ,yǒu sì fù hè shé 。
xiū lín bàn yǐ méi, qù yì shuí néng zhē.
xiū lín bàn yǐ méi ,qù yì shuí néng zhē 。
kuàng yù xì qí wěi, suī qín zhī nài hé.
kuàng yù xì qí wěi ,suī qín zhī nài hé 。
ér tóng qiáng bù shuì, xiāng shǒu yè huān huā.
ér tóng qiáng bú shuì ,xiàng shǒu yè huān huá 。
chén jī qiě wù chàng, gēng gǔ wèi tiān wō.
chén jī qiě wù chàng ,gèng gǔ wèi tiān wō 。
zuò jiǔ dēng jìn luò, qǐ kàn běi dǒu xié.
zuò jiǔ dēng jìn luò ,qǐ kàn běi dòu xié 。
míng nián qǐ wú nián, xīn shì kǒng cuō tuó.
míng nián qǐ wú nián ,xīn shì kǒng cuō tuó 。
nǔ lì jìn jīn xī, shào nián yóu kě kuā.
nǔ lì jìn jīn xī ,shǎo nián yóu kě kuā 。