朝代:唐代
作者:鱼玄机
原文:
鱼玄机,女,晚唐诗人,长安(今陕西西安)人。初名鱼幼微,字蕙兰。咸通(唐懿宗年号,860—874)中为补阙李亿妾,以李妻不能容,进长安咸宜观出家为女道士。后被京兆尹温璋以打死婢女之罪名处死。鱼玄机性聪慧,有才思,好读书,尤工诗。与李冶、薛涛、刘采春并称唐代四大女诗人。鱼玄机其诗作现存五十首,收于《全唐诗》。有《鱼玄机集》一卷。其事迹见《唐才子传》等书。
翻译
在一个凄清的深秋,枫叶漂浮于江水之上。这时一阵西风吹来,漫山的树木发出萧萧之声,闻见此景,小女子我伤感了。极目远眺,见江桥掩映于枫林之中。日已垂暮,咋还不见情郎乘船归来。不见情郎归,小女子我焦灼了。我对情郎的思念如西江之水延绵不绝,流水有多长,我的思念就有多久。
注释
⑴江陵:唐朝时江陵府东境达今湖北潜江汉水南岸。诗中“江陵”指长江南岸之潜江,而非北岸之江陵。子安,即李亿,为朝廷补阙。《情书寄子安》题下注云:“一本题下有补阙二字。”可知李子安即李亿。但也有人认为子安为另一人。
⑵掩映:时隐时现,半明半暗。暮帆:晚归的船。
⑶“忆君”二句:同南唐李煜《虞美人·春花秋月何时了》“问君能有几多愁,恰似一江春水向东流”与北宋欧阳修《踏莎行·候馆梅残》“离愁渐远渐无穷,迢迢不断如春水”表现手法相似。
鱼玄机这首《江陵愁望寄子安》载于《全唐诗》卷八〇四。下面是中国李白研究学会理事、四川大学文学与新闻学院教授周啸天先生对此诗的赏析。
建安诗人徐干有著名的《室思》诗五章,第三章末四句是:“自君之出矣,明镜暗不治。思君如流水,无有穷已时。”后世爱其情韵之美,多仿此作五言绝句,成为“自君之出矣”一体。女诗人鱼玄机的这首写给情人的诗,无论从内容、用韵到后联的写法,都与徐干《室思》的四句十分接近。但体裁属七绝,可看作“自君之出矣”的一个变体。惟其有变化,故创获也在其中了。
五绝与七绝,虽同属绝句,二体对不同风格的适应性却有较大差异。朱自清说:“论七绝的称含蓄为‘风调’。风飘摇而有远情,调悠扬而有远韵,总之是余味深长。这也配合着七绝的曼长的声调而言,五绝字少节促,便无所谓风调。”(《唐诗三百首指导大概》)读鱼玄机这首诗,觉着它比《自君之出矣》多一点什么的,正是这里所说的“风调”。本来这首诗也很容易缩成一首五绝:“枫叶千万枝,江桥暮帆迟。忆君如江水,日夜无歇时”,字数减少而意思不变,但总感到少一点什么,也是这里所说的“风调”。试逐句玩味鱼诗,看每句多出两字是否多余。
首句以江陵秋景兴起愁情。《楚辞·招魂》:“湛湛江水兮上有枫,极目千里兮伤春心。”枫生江上,西风来时,满林萧萧之声,很容易触动人的愁怀。“千枝复万枝”,是以枫叶之多写愁绪之重。它不但用“千”“万”数字写枫叶之多,而且通过“枝”字的重复,从声音上状出枝叶之繁。而“枫叶千万枝”字减而音促,没有上述那层好处。
“江桥掩映──暮帆迟”。极目远眺,但见江桥掩映于枫林之中;日已垂暮,而不见那人乘船归来。“掩映”二字写出枫叶遮住望眼,对于传达诗中人焦灼的表情是有帮助的。词属双声,念来上口。有此二字,形成句中排比,声调便曼长而较“江桥暮帆迟”为好听。
前两句写盼人不至,后两句便接写相思之情。用江水之永不停止,比相思之永无休歇,与《室思》之喻,机杼正同。乍看来,“西江”、“东流”颇似闲字,但减作“忆君如流水,日夜无歇时”,比较原句便觉读起来不够味了。刘方平《春怨》末二句云:“庭前时有东风入,杨柳千条尽向西”,晚清王闿运称赞说“以东、西二字相起,(其妙)非独人不觉,作者也不自知也”,“不能名言,但恰入人意。”(《湘绮楼说诗》)鱼玄机此诗末两句妙处正同。细味这两句,原来分用在两句之中非为骈偶而设的成对的反义字(“东”“西”),有彼此呼应,造成抑扬抗坠的情调,或擒纵之致的功用,使诗句读来有一唱三叹之音,亦即所谓“风调”。而删芟这样字面,虽意思大致不差,却必损韵调之美。因此鱼玄机此诗每句多二字,有助于加强抒情效果,它们充分发挥了作用。所以比较五绝“自君之出矣”一体,艺术上正自有不可及之处。
jiāng líng chóu wàng jì zǐ ān jiāng líng chóu wàng yǒu jì
江陵愁望寄子安/江陵愁望有寄
fēng yè qiān zhī fù wàn zhī, jiāng qiáo yǎn yìng mù fān chí.
枫叶千枝复万枝,江桥掩映暮帆迟。
yì jūn xīn shì xī jiāng shuǐ, rì yè dōng liú wú xiē shí.
忆君心似西江水,日夜东流无歇时。
yú xuán jī ,nǚ ,wǎn táng shī rén ,zhǎng ān (jīn shǎn xī xī ān )rén 。chū míng yú yòu wēi ,zì huì lán 。xián tōng (táng yì zōng nián hào ,860—874)zhōng wéi bǔ què lǐ yì qiè ,yǐ lǐ qī bú néng róng ,jìn zhǎng ān xián yí guān chū jiā wéi nǚ dào shì 。hòu bèi jīng zhào yǐn wēn zhāng yǐ dǎ sǐ bì nǚ zhī zuì míng chù sǐ 。yú xuán jī xìng cōng huì ,yǒu cái sī ,hǎo dú shū ,yóu gōng shī 。yǔ lǐ yě 、xuē tāo 、liú cǎi chūn bìng chēng táng dài sì dà nǚ shī rén 。yú xuán jī qí shī zuò xiàn cún wǔ shí shǒu ,shōu yú 《quán táng shī 》。yǒu 《yú xuán jī jí 》yī juàn 。qí shì jì jiàn 《táng cái zǐ chuán 》děng shū 。
fān yì
zài yī gè qī qīng de shēn qiū ,fēng yè piāo fú yú jiāng shuǐ zhī shàng 。zhè shí yī zhèn xī fēng chuī lái ,màn shān de shù mù fā chū xiāo xiāo zhī shēng ,wén jiàn cǐ jǐng ,xiǎo nǚ zǐ wǒ shāng gǎn le 。jí mù yuǎn tiào ,jiàn jiāng qiáo yǎn yìng yú fēng lín zhī zhōng 。rì yǐ chuí mù ,zǎ hái bú jiàn qíng láng chéng chuán guī lái 。bú jiàn qíng láng guī ,xiǎo nǚ zǐ wǒ jiāo zhuó le 。wǒ duì qíng láng de sī niàn rú xī jiāng zhī shuǐ yán mián bú jué ,liú shuǐ yǒu duō zhǎng ,wǒ de sī niàn jiù yǒu duō jiǔ 。
zhù shì
⑴jiāng líng :táng cháo shí jiāng líng fǔ dōng jìng dá jīn hú běi qián jiāng hàn shuǐ nán àn 。shī zhōng “jiāng líng ”zhǐ zhǎng jiāng nán àn zhī qián jiāng ,ér fēi běi àn zhī jiāng líng 。zǐ ān ,jí lǐ yì ,wéi cháo tíng bǔ què 。《qíng shū jì zǐ ān 》tí xià zhù yún :“yī běn tí xià yǒu bǔ què èr zì 。”kě zhī lǐ zǐ ān jí lǐ yì 。dàn yě yǒu rén rèn wéi zǐ ān wéi lìng yī rén 。
⑵yǎn yìng :shí yǐn shí xiàn ,bàn míng bàn àn 。mù fān :wǎn guī de chuán 。
⑶“yì jun1 ”èr jù :tóng nán táng lǐ yù 《yú měi rén ·chūn huā qiū yuè hé shí le 》“wèn jun1 néng yǒu jǐ duō chóu ,qià sì yī jiāng chūn shuǐ xiàng dōng liú ”yǔ běi sòng ōu yáng xiū 《tà shā háng ·hòu guǎn méi cán 》“lí chóu jiàn yuǎn jiàn wú qióng ,tiáo tiáo bú duàn rú chūn shuǐ ”biǎo xiàn shǒu fǎ xiàng sì 。
yú xuán jī zhè shǒu 《jiāng líng chóu wàng jì zǐ ān 》zǎi yú 《quán táng shī 》juàn bā 〇sì 。xià miàn shì zhōng guó lǐ bái yán jiū xué huì lǐ shì 、sì chuān dà xué wén xué yǔ xīn wén xué yuàn jiāo shòu zhōu xiào tiān xiān shēng duì cǐ shī de shǎng xī 。
jiàn ān shī rén xú gàn yǒu zhe míng de 《shì sī 》shī wǔ zhāng ,dì sān zhāng mò sì jù shì :“zì jun1 zhī chū yǐ ,míng jìng àn bú zhì 。sī jun1 rú liú shuǐ ,wú yǒu qióng yǐ shí 。”hòu shì ài qí qíng yùn zhī měi ,duō fǎng cǐ zuò wǔ yán jué jù ,chéng wéi “zì jun1 zhī chū yǐ ”yī tǐ 。nǚ shī rén yú xuán jī de zhè shǒu xiě gěi qíng rén de shī ,wú lùn cóng nèi róng 、yòng yùn dào hòu lián de xiě fǎ ,dōu yǔ xú gàn 《shì sī 》de sì jù shí fèn jiē jìn 。dàn tǐ cái shǔ qī jué ,kě kàn zuò “zì jun1 zhī chū yǐ ”de yī gè biàn tǐ 。wéi qí yǒu biàn huà ,gù chuàng huò yě zài qí zhōng le 。
wǔ jué yǔ qī jué ,suī tóng shǔ jué jù ,èr tǐ duì bú tóng fēng gé de shì yīng xìng què yǒu jiào dà chà yì 。zhū zì qīng shuō :“lùn qī jué de chēng hán xù wéi ‘fēng diào ’。fēng piāo yáo ér yǒu yuǎn qíng ,diào yōu yáng ér yǒu yuǎn yùn ,zǒng zhī shì yú wèi shēn zhǎng 。zhè yě pèi hé zhe qī jué de màn zhǎng de shēng diào ér yán ,wǔ jué zì shǎo jiē cù ,biàn wú suǒ wèi fēng diào 。”(《táng shī sān bǎi shǒu zhǐ dǎo dà gài 》)dú yú xuán jī zhè shǒu shī ,jiào zhe tā bǐ 《zì jun1 zhī chū yǐ 》duō yī diǎn shí me de ,zhèng shì zhè lǐ suǒ shuō de “fēng diào ”。běn lái zhè shǒu shī yě hěn róng yì suō chéng yī shǒu wǔ jué :“fēng yè qiān wàn zhī ,jiāng qiáo mù fān chí 。yì jun1 rú jiāng shuǐ ,rì yè wú xiē shí ”,zì shù jiǎn shǎo ér yì sī bú biàn ,dàn zǒng gǎn dào shǎo yī diǎn shí me ,yě shì zhè lǐ suǒ shuō de “fēng diào ”。shì zhú jù wán wèi yú shī ,kàn měi jù duō chū liǎng zì shì fǒu duō yú 。
shǒu jù yǐ jiāng líng qiū jǐng xìng qǐ chóu qíng 。《chǔ cí ·zhāo hún 》:“zhàn zhàn jiāng shuǐ xī shàng yǒu fēng ,jí mù qiān lǐ xī shāng chūn xīn 。”fēng shēng jiāng shàng ,xī fēng lái shí ,mǎn lín xiāo xiāo zhī shēng ,hěn róng yì chù dòng rén de chóu huái 。“qiān zhī fù wàn zhī ”,shì yǐ fēng yè zhī duō xiě chóu xù zhī zhòng 。tā bú dàn yòng “qiān ”“wàn ”shù zì xiě fēng yè zhī duō ,ér qiě tōng guò “zhī ”zì de zhòng fù ,cóng shēng yīn shàng zhuàng chū zhī yè zhī fán 。ér “fēng yè qiān wàn zhī ”zì jiǎn ér yīn cù ,méi yǒu shàng shù nà céng hǎo chù 。
“jiāng qiáo yǎn yìng ──mù fān chí ”。jí mù yuǎn tiào ,dàn jiàn jiāng qiáo yǎn yìng yú fēng lín zhī zhōng ;rì yǐ chuí mù ,ér bú jiàn nà rén chéng chuán guī lái 。“yǎn yìng ”èr zì xiě chū fēng yè zhē zhù wàng yǎn ,duì yú chuán dá shī zhōng rén jiāo zhuó de biǎo qíng shì yǒu bāng zhù de 。cí shǔ shuāng shēng ,niàn lái shàng kǒu 。yǒu cǐ èr zì ,xíng chéng jù zhōng pái bǐ ,shēng diào biàn màn zhǎng ér jiào “jiāng qiáo mù fān chí ”wéi hǎo tīng 。
qián liǎng jù xiě pàn rén bú zhì ,hòu liǎng jù biàn jiē xiě xiàng sī zhī qíng 。yòng jiāng shuǐ zhī yǒng bú tíng zhǐ ,bǐ xiàng sī zhī yǒng wú xiū xiē ,yǔ 《shì sī 》zhī yù ,jī zhù zhèng tóng 。zhà kàn lái ,“xī jiāng ”、“dōng liú ”pō sì xián zì ,dàn jiǎn zuò “yì jun1 rú liú shuǐ ,rì yè wú xiē shí ”,bǐ jiào yuán jù biàn jiào dú qǐ lái bú gòu wèi le 。liú fāng píng 《chūn yuàn 》mò èr jù yún :“tíng qián shí yǒu dōng fēng rù ,yáng liǔ qiān tiáo jìn xiàng xī ”,wǎn qīng wáng kǎi yùn chēng zàn shuō “yǐ dōng 、xī èr zì xiàng qǐ ,(qí miào )fēi dú rén bú jiào ,zuò zhě yě bú zì zhī yě ”,“bú néng míng yán ,dàn qià rù rén yì 。”(《xiāng qǐ lóu shuō shī 》)yú xuán jī cǐ shī mò liǎng jù miào chù zhèng tóng 。xì wèi zhè liǎng jù ,yuán lái fèn yòng zài liǎng jù zhī zhōng fēi wéi pián ǒu ér shè de chéng duì de fǎn yì zì (“dōng ”“xī ”),yǒu bǐ cǐ hū yīng ,zào chéng yì yáng kàng zhuì de qíng diào ,huò qín zòng zhī zhì de gōng yòng ,shǐ shī jù dú lái yǒu yī chàng sān tàn zhī yīn ,yì jí suǒ wèi “fēng diào ”。ér shān shān zhè yàng zì miàn ,suī yì sī dà zhì bú chà ,què bì sǔn yùn diào zhī měi 。yīn cǐ yú xuán jī cǐ shī měi jù duō èr zì ,yǒu zhù yú jiā qiáng shū qíng xiào guǒ ,tā men chōng fèn fā huī le zuò yòng 。suǒ yǐ bǐ jiào wǔ jué “zì jun1 zhī chū yǐ ”yī tǐ ,yì shù shàng zhèng zì yǒu bú kě jí zhī chù 。
jiāng líng chóu wàng jì zǐ ān jiāng líng chóu wàng yǒu jì
jiāng líng chóu wàng jì zǐ ān /jiāng líng chóu wàng yǒu jì
fēng yè qiān zhī fù wàn zhī, jiāng qiáo yǎn yìng mù fān chí.
fēng yè qiān zhī fù wàn zhī ,jiāng qiáo yǎn yìng mù fān chí 。
yì jūn xīn shì xī jiāng shuǐ, rì yè dōng liú wú xiē shí.
yì jun1 xīn sì xī jiāng shuǐ ,rì yè dōng liú wú xiē shí 。