多歧亡羊翻译及注释

翻译
　　杨子的邻人走失了一只羊。那人央请了许多亲戚朋友一道去寻找（丢失的羊），又请杨子的家僮也一同去追捕。杨子说："唉！走失了一只羊，何必要这么多人去寻找呢？"邻人说："因为岔路太多了！"杨子的家僮回来后，杨子问："找到羊了吗？"邻居说："丢掉了！"杨子问："怎麼会让羊走失呢？"邻居说："每条岔路的中间又有岔路，我们不知道要往哪条路走，所以只好回来了。"

　　杨子听了，脸色变得很忧伤，过了些时还不说话，整天闷闷不乐。他的学生觉得很奇怪，便请问杨子说："羊不过是只贱畜，而且又不是老师的，为什麼为了这事整天都不笑呢？"杨子没有回答他们……心都子就说："大路因为岔路多了而走失了羊，读书人则因为不能专心一致而葬送了一生。"

注释
竖：未成年的童仆
反：通“返”，返回
戚然：悲伤的样子
怪：以......为怪
多方：不能专心致志
杨子之竖追：之：的。
杨子：杨朱，战国时卫国人，思想家。
党：家族亲属。
损：减少。
党：亲戚朋友

多歧亡羊寓意

　　列子这篇寓言在结构上很有特色，采取了寓言套寓言的复合寓言的方法。羊寓言故事本身从这个寓言引出另两个寓言，一个是心都子讲的三兄弟同学儒术领会却完全不同的寓言，另一个是心都子讲的众多人学泅水近半数人溺死的寓言，最后是心都子的评论。一些寓言选本，对这篇寓言往往只选它的前半部分即歧路亡羊寓言故事本身，而不选从这个故事引出的后两个寓言故事，更不选最后的心都子的评论。但这种节选的做法，并不是很妥当的。因为只从歧路亡羊故事本身，是不能直接领会到，至少是很难领会到这篇寓言的深刻寓意的。

　　让我们先来分析歧路亡羊故事本身。在这个故事中，杨子的邻居的羊逃跑了，已经有家属亲友等人去追寻，还觉得人不够，又来请求杨子的童仆帮助去追，结果还是没有追到。为什么呢？因为岔路太多，岔路中间又有岔路，不知道该从哪条岔路去追，所以这么多人去追，还是追不到。杨子对这事感触很深，很长时间不言不笑，他的学生问他为什么这样，杨子竟然没回答。

　　从整篇寓言看，当时杨子没有回答学生们的疑问，是因为杨子对歧路亡羊一事，感触很深，一时难以对学生们解释清楚，需要采取譬喻的形式，特别是寓言这种高级譬喻的形式，才能使学生们明确无误地领会到其中所蕴含的深刻的寓意，这也就是杨子对歧路亡羊一事所引起的深刻的感受。

　　这篇寓言最后部分的心都子的一段话“大道以多歧亡羊，学者以多方丧生。学非本不同，非本不一，而末异若是，唯归同返一，为亡得丧。”表达了这篇寓言的深刻寓意。“大道以多歧亡羊”一句是对“歧路亡羊”故事本事的概括；“学者以多方丧生”既是对众多人学泅水近半数人溺死故事的概括，又是对三兄弟学儒术领会完全不同故事的概括（这里“丧生”的“生”字，不能够机械地只理解为“生命”，而还要理解为“性”字，当“本性”讲，“丧”生也应当作“丧失本性”。理解前一个故事和后两个故事之间，有非常密切的联系，这就是，前一个“大道以多歧亡羊”故事是用以比喻“学者以多方丧生”的，意思是：求学的人经常改变学习内容、学习方法，就会丧失本性，迷失方向，甚至丧失生命，只有抓住根本的东西、统一的本质的东西不放，才不会误入歧途。寓言中心都子的话“学非本不同，非本不一，而末异若是”。曾被西晋人卢谌用为典故，写在他的《给司空刘琨书》中：“盖本同末异，杨失兴哀。”这两句话中“本同末异”是心都子的话“学非本不同，非本不一，而末异若是”的浓缩；“杨朱兴哀”是歧路亡羊故事本身中杨朱听说此事后心里难过，长时间不言不笑的心情概括，毫无疑问，这两句话是出自列子的这篇寓言。有的学者认为不是卢谌这两句话出自《列子》，而是伪作《列子》者，以卢谌的这两句话为素材，并根据这两句话伪造出歧路亡羊的寓言故事。乍一看，卢谌引用《列子》和伪作《列子》者根据卢谌的这两句话敷演成歧路亡羊寓言，两种可能都有。这两种可能互相矛盾。一种是真的，另一种就必定是假的，究竟哪一种是真的，有必要作进一步的分析探讨。

　　还有一种说法就是“或当时古书已有比章（伪）作《列子》者用之也”，这是一种“想当然”“也许有”的说法，从古代的文献记载和传世文献看，歧路亡羊故事以及心都子的评论，均仅见于《列子》而不见于他书，如卢谌当时已有此事，也只能是《列子·说符》中记载了歧路亡羊故事和心都子的评论的这一章，但持《列子》伪书说者，却偏偏不甘心承认，说什么也许有别的古书有此章，伪作《列子》者引用了这个故事，这种说法是没有任何根据的。没有根据却硬要这样说，只不过是“遁辞知其所穷”罢了。

　　求学的人经常改变学习内容、学习方法，就会丧失本性，迷失方向，甚至丧失生命，只有抓住根本的东西、统一的本质的东西不放，才不会误入歧途。

　　从这篇寓言，我们还可以进一步领会到，不仅学习上要紧紧抓住根本的东西，一致的本质的东西，观察和处理一切事物都应该这样。客观事物错综复杂，干什么事情，都必须专一，不能三心二意，见异思迁。如果毫无主见，见到岔路就想另走，那就会歧路亡羊寓言所告诫的那样，到头来是会一无所获甚至会有丧失本性甚至丧失生命的危险的。

　　由这篇寓言凝炼而成的成语“歧路亡羊”、“多歧亡羊”，比喻因情况复杂多变或用心不专而迷失本性、迷失方向，误入歧途，一无所成，后果严重。如明马中锡《中山狼传》中说：“然尝闻之，大道以多歧亡羊。”清初王夫之《读四书大全说》中指出：“而诸儒之言，故为纠纷，徒俾歧路亡羊……一字不审，则入迷津。”

　　告诉人们：在研究一门学问时,要把握方向,注重领会其实质,而不要被各种表象所迷惑。

duō qí wáng yáng fān yì jí zhù shì

fān yì
　　yáng zǐ de lín rén zǒu shī le yī zhī yáng 。nà rén yāng qǐng le xǔ duō qīn qī péng yǒu yī dào qù xún zhǎo （diū shī de yáng ），yòu qǐng yáng zǐ de jiā tóng yě yī tóng qù zhuī bǔ 。yáng zǐ shuō ："āi ！zǒu shī le yī zhī yáng ，hé bì yào zhè me duō rén qù xún zhǎo ne ？"lín rén shuō ："yīn wéi chà lù tài duō le ！"yáng zǐ de jiā tóng huí lái hòu ，yáng zǐ wèn ："zhǎo dào yáng le ma ？"lín jū shuō ："diū diào le ！"yáng zǐ wèn ："zěn me huì ràng yáng zǒu shī ne ？"lín jū shuō ："měi tiáo chà lù de zhōng jiān yòu yǒu chà lù ，wǒ men bú zhī dào yào wǎng nǎ tiáo lù zǒu ，suǒ yǐ zhī hǎo huí lái le 。"

　　yáng zǐ tīng le ，liǎn sè biàn dé hěn yōu shāng ，guò le xiē shí hái bú shuō huà ，zhěng tiān mèn mèn bú lè 。tā de xué shēng jiào dé hěn qí guài ，biàn qǐng wèn yáng zǐ shuō ："yáng bú guò shì zhī jiàn chù ，ér qiě yòu bú shì lǎo shī de ，wéi shí me wéi le zhè shì zhěng tiān dōu bú xiào ne ？"yáng zǐ méi yǒu huí dá tā men ……xīn dōu zǐ jiù shuō ："dà lù yīn wéi chà lù duō le ér zǒu shī le yáng ，dú shū rén zé yīn wéi bú néng zhuān xīn yī zhì ér zàng sòng le yī shēng 。"

zhù shì
shù ：wèi chéng nián de tóng pú
fǎn ：tōng “fǎn ”，fǎn huí
qī rán ：bēi shāng de yàng zǐ
guài ：yǐ ......wéi guài
duō fāng ：bú néng zhuān xīn zhì zhì
yáng zǐ zhī shù zhuī ：zhī ：de 。
yáng zǐ ：yáng zhū ，zhàn guó shí wèi guó rén ，sī xiǎng jiā 。
dǎng ：jiā zú qīn shǔ 。
sǔn ：jiǎn shǎo 。
dǎng ：qīn qī péng yǒu

duō qí wáng yáng yù yì

　　liè zǐ zhè piān yù yán zài jié gòu shàng hěn yǒu tè sè ，cǎi qǔ le yù yán tào yù yán de fù hé yù yán de fāng fǎ 。yáng yù yán gù shì běn shēn cóng zhè gè yù yán yǐn chū lìng liǎng gè yù yán ，yī gè shì xīn dōu zǐ jiǎng de sān xiōng dì tóng xué rú shù lǐng huì què wán quán bú tóng de yù yán ，lìng yī gè shì xīn dōu zǐ jiǎng de zhòng duō rén xué qiú shuǐ jìn bàn shù rén nì sǐ de yù yán ，zuì hòu shì xīn dōu zǐ de píng lùn 。yī xiē yù yán xuǎn běn ，duì zhè piān yù yán wǎng wǎng zhī xuǎn tā de qián bàn bù fèn jí qí lù wáng yáng yù yán gù shì běn shēn ，ér bú xuǎn cóng zhè gè gù shì yǐn chū de hòu liǎng gè yù yán gù shì ，gèng bú xuǎn zuì hòu de xīn dōu zǐ de píng lùn 。dàn zhè zhǒng jiē xuǎn de zuò fǎ ，bìng bú shì hěn tuǒ dāng de 。yīn wéi zhī cóng qí lù wáng yáng gù shì běn shēn ，shì bú néng zhí jiē lǐng huì dào ，zhì shǎo shì hěn nán lǐng huì dào zhè piān yù yán de shēn kè yù yì de 。

　　ràng wǒ men xiān lái fèn xī qí lù wáng yáng gù shì běn shēn 。zài zhè gè gù shì zhōng ，yáng zǐ de lín jū de yáng táo pǎo le ，yǐ jīng yǒu jiā shǔ qīn yǒu děng rén qù zhuī xún ，hái jiào dé rén bú gòu ，yòu lái qǐng qiú yáng zǐ de tóng pú bāng zhù qù zhuī ，jié guǒ hái shì méi yǒu zhuī dào 。wéi shí me ne ？yīn wéi chà lù tài duō ，chà lù zhōng jiān yòu yǒu chà lù ，bú zhī dào gāi cóng nǎ tiáo chà lù qù zhuī ，suǒ yǐ zhè me duō rén qù zhuī ，hái shì zhuī bú dào 。yáng zǐ duì zhè shì gǎn chù hěn shēn ，hěn zhǎng shí jiān bú yán bú xiào ，tā de xué shēng wèn tā wéi shí me zhè yàng ，yáng zǐ jìng rán méi huí dá 。

　　cóng zhěng piān yù yán kàn ，dāng shí yáng zǐ méi yǒu huí dá xué shēng men de yí wèn ，shì yīn wéi yáng zǐ duì qí lù wáng yáng yī shì ，gǎn chù hěn shēn ，yī shí nán yǐ duì xué shēng men jiě shì qīng chǔ ，xū yào cǎi qǔ pì yù de xíng shì ，tè bié shì yù yán zhè zhǒng gāo jí pì yù de xíng shì ，cái néng shǐ xué shēng men míng què wú wù dì lǐng huì dào qí zhōng suǒ yùn hán de shēn kè de yù yì ，zhè yě jiù shì yáng zǐ duì qí lù wáng yáng yī shì suǒ yǐn qǐ de shēn kè de gǎn shòu 。

　　zhè piān yù yán zuì hòu bù fèn de xīn dōu zǐ de yī duàn huà “dà dào yǐ duō qí wáng yáng ，xué zhě yǐ duō fāng sàng shēng 。xué fēi běn bú tóng ，fēi běn bú yī ，ér mò yì ruò shì ，wéi guī tóng fǎn yī ，wéi wáng dé sàng 。”biǎo dá le zhè piān yù yán de shēn kè yù yì 。“dà dào yǐ duō qí wáng yáng ”yī jù shì duì “qí lù wáng yáng ”gù shì běn shì de gài kuò ；“xué zhě yǐ duō fāng sàng shēng ”jì shì duì zhòng duō rén xué qiú shuǐ jìn bàn shù rén nì sǐ gù shì de gài kuò ，yòu shì duì sān xiōng dì xué rú shù lǐng huì wán quán bú tóng gù shì de gài kuò （zhè lǐ “sàng shēng ”de “shēng ”zì ，bú néng gòu jī xiè dì zhī lǐ jiě wéi “shēng mìng ”，ér hái yào lǐ jiě wéi “xìng ”zì ，dāng “běn xìng ”jiǎng ，“sàng ”shēng yě yīng dāng zuò “sàng shī běn xìng ”。lǐ jiě qián yī gè gù shì hé hòu liǎng gè gù shì zhī jiān ，yǒu fēi cháng mì qiē de lián xì ，zhè jiù shì ，qián yī gè “dà dào yǐ duō qí wáng yáng ”gù shì shì yòng yǐ bǐ yù “xué zhě yǐ duō fāng sàng shēng ”de ，yì sī shì ：qiú xué de rén jīng cháng gǎi biàn xué xí nèi róng 、xué xí fāng fǎ ，jiù huì sàng shī běn xìng ，mí shī fāng xiàng ，shèn zhì sàng shī shēng mìng ，zhī yǒu zhuā zhù gēn běn de dōng xī 、tǒng yī de běn zhì de dōng xī bú fàng ，cái bú huì wù rù qí tú 。yù yán zhōng xīn dōu zǐ de huà “xué fēi běn bú tóng ，fēi běn bú yī ，ér mò yì ruò shì ”。céng bèi xī jìn rén lú chén yòng wéi diǎn gù ，xiě zài tā de 《gěi sī kōng liú kūn shū 》zhōng ：“gài běn tóng mò yì ，yáng shī xìng āi 。”zhè liǎng jù huà zhōng “běn tóng mò yì ”shì xīn dōu zǐ de huà “xué fēi běn bú tóng ，fēi běn bú yī ，ér mò yì ruò shì ”de nóng suō ；“yáng zhū xìng āi ”shì qí lù wáng yáng gù shì běn shēn zhōng yáng zhū tīng shuō cǐ shì hòu xīn lǐ nán guò ，zhǎng shí jiān bú yán bú xiào de xīn qíng gài kuò ，háo wú yí wèn ，zhè liǎng jù huà shì chū zì liè zǐ de zhè piān yù yán 。yǒu de xué zhě rèn wéi bú shì lú chén zhè liǎng jù huà chū zì 《liè zǐ 》，ér shì wěi zuò 《liè zǐ 》zhě ，yǐ lú chén de zhè liǎng jù huà wéi sù cái ，bìng gēn jù zhè liǎng jù huà wěi zào chū qí lù wáng yáng de yù yán gù shì 。zhà yī kàn ，lú chén yǐn yòng 《liè zǐ 》hé wěi zuò 《liè zǐ 》zhě gēn jù lú chén de zhè liǎng jù huà fū yǎn chéng qí lù wáng yáng yù yán ，liǎng zhǒng kě néng dōu yǒu 。zhè liǎng zhǒng kě néng hù xiàng máo dùn 。yī zhǒng shì zhēn de ，lìng yī zhǒng jiù bì dìng shì jiǎ de ，jiū jìng nǎ yī zhǒng shì zhēn de ，yǒu bì yào zuò jìn yī bù de fèn xī tàn tǎo 。

　　hái yǒu yī zhǒng shuō fǎ jiù shì “huò dāng shí gǔ shū yǐ yǒu bǐ zhāng （wěi ）zuò 《liè zǐ 》zhě yòng zhī yě ”，zhè shì yī zhǒng “xiǎng dāng rán ”“yě xǔ yǒu ”de shuō fǎ ，cóng gǔ dài de wén xiàn jì zǎi hé chuán shì wén xiàn kàn ，qí lù wáng yáng gù shì yǐ jí xīn dōu zǐ de píng lùn ，jun1 jǐn jiàn yú 《liè zǐ 》ér bú jiàn yú tā shū ，rú lú chén dāng shí yǐ yǒu cǐ shì ，yě zhī néng shì 《liè zǐ ·shuō fú 》zhōng jì zǎi le qí lù wáng yáng gù shì hé xīn dōu zǐ de píng lùn de zhè yī zhāng ，dàn chí 《liè zǐ 》wěi shū shuō zhě ，què piān piān bú gān xīn chéng rèn ，shuō shí me yě xǔ yǒu bié de gǔ shū yǒu cǐ zhāng ，wěi zuò 《liè zǐ 》zhě yǐn yòng le zhè gè gù shì ，zhè zhǒng shuō fǎ shì méi yǒu rèn hé gēn jù de 。méi yǒu gēn jù què yìng yào zhè yàng shuō ，zhī bú guò shì “dùn cí zhī qí suǒ qióng ”bà le 。

　　qiú xué de rén jīng cháng gǎi biàn xué xí nèi róng 、xué xí fāng fǎ ，jiù huì sàng shī běn xìng ，mí shī fāng xiàng ，shèn zhì sàng shī shēng mìng ，zhī yǒu zhuā zhù gēn běn de dōng xī 、tǒng yī de běn zhì de dōng xī bú fàng ，cái bú huì wù rù qí tú 。

　　cóng zhè piān yù yán ，wǒ men hái kě yǐ jìn yī bù lǐng huì dào ，bú jǐn xué xí shàng yào jǐn jǐn zhuā zhù gēn běn de dōng xī ，yī zhì de běn zhì de dōng xī ，guān chá hé chù lǐ yī qiē shì wù dōu yīng gāi zhè yàng 。kè guān shì wù cuò zōng fù zá ，gàn shí me shì qíng ，dōu bì xū zhuān yī ，bú néng sān xīn èr yì ，jiàn yì sī qiān 。rú guǒ háo wú zhǔ jiàn ，jiàn dào chà lù jiù xiǎng lìng zǒu ，nà jiù huì qí lù wáng yáng yù yán suǒ gào jiè de nà yàng ，dào tóu lái shì huì yī wú suǒ huò shèn zhì huì yǒu sàng shī běn xìng shèn zhì sàng shī shēng mìng de wēi xiǎn de 。

　　yóu zhè piān yù yán níng liàn ér chéng de chéng yǔ “qí lù wáng yáng ”、“duō qí wáng yáng ”，bǐ yù yīn qíng kuàng fù zá duō biàn huò yòng xīn bú zhuān ér mí shī běn xìng 、mí shī fāng xiàng ，wù rù qí tú ，yī wú suǒ chéng ，hòu guǒ yán zhòng 。rú míng mǎ zhōng xī 《zhōng shān láng chuán 》zhōng shuō ：“rán cháng wén zhī ，dà dào yǐ duō qí wáng yáng 。”qīng chū wáng fū zhī 《dú sì shū dà quán shuō 》zhōng zhǐ chū ：“ér zhū rú zhī yán ，gù wéi jiū fēn ，tú bǐ qí lù wáng yáng ……yī zì bú shěn ，zé rù mí jīn 。”

　　gào sù rén men ：zài yán jiū yī mén xué wèn shí ,yào bǎ wò fāng xiàng ,zhù zhòng lǐng huì qí shí zhì ,ér bú yào bèi gè zhǒng biǎo xiàng suǒ mí huò 。