朝代:先秦
作者:佚名
原文:
翻译
我从北门出城去,心中烦闷多忧伤。既受困窘又贫寒,没人知我艰难样。既然这样算了吧,都是老天安排定,我有什么办法想!
王家差事派给我,衙门公务也增加。我从外面回到家,家人纷纷将我骂。既然这样算了吧,都是老天安排定,我有什么好办法!
王家差事逼迫我,衙门公务也派齐。我从外面回家里,家人纷纷将我讥。既然这样算了吧,都是老天安排定,我有什么好主意!
注释
1.邶(bèi):中国周代诸侯国名,地在今河南省汤阴县东南。
2.殷殷:忧愁深重的样子。
3.终:王引之《经义述闻》引王念孙说:“终,犹既也。”窭(jù):贫寒,艰窘。
4.已焉哉:既然这样。
5.谓:犹奈也,即奈何不得之意。
6.王事:周王的事。适(zhì):同“擿”,扔,掷。适我,扔给我。
7.政事:公家的事。一:都。埤(pí)益:增加。
8.徧:同“遍”。讁(zhé):谴责,责难。
9.敦:逼迫。
10.遗:交给。
11.摧:挫也,讥刺。
这是一首小官吏诉说自己愁苦的诗。从诗的语言看,并没有“忠臣不得其志”或“安于贫仕”之意,旧说未免令人感到迂曲,今人的“怨诉”说则解释较为圆满。诗中的小官吏公事繁重苛细,虽辛勤应付,但生活依然清贫。上司非但不体谅他的艰辛,反而一味给他分派任务,使他不堪重负。辛辛苦苦而位卑禄薄,使他牢骚满腹,家人的责备更使他难堪,他深感仕路崎岖,人情浇薄,所以长吁短叹,痛苦难禁,悲愤之余,只好归之于天,安之若命。
此诗经北门开篇,自古以来,北通“背”,朱熹解读第一章开篇为“比”,就预先注明诗的主人公正面临着背时的命运。其实,从府衙北门而出,当然是背对光明而来的,自然是形象暗淡无光,精神萎靡不振。他一副忧心忡忡的样子,低着头走回家。因为无职无权,当然就要受穷了,想体面也体面不起来,其内心之黯然神伤,可想而知。但别人却不知道他的这份艰难,这个别人不只包括他的饱食终日无所用心的上司,还包括靠他糊那点薪俸养活的家人。他也自知没有本事,但又无能为力,只剩下愁眉苦脸、唉声叹气的份了。这个小官吏,甘于清贫,内外交困,穿着寒酸,愧对家人,但又如此任劳任怨,忠于王事,勤于政事,真是具有敬业精神的忠谨之士。
这首诗的主人公虽然是一名官吏,但全诗并非无病呻吟,的确体现了《诗经》“饥者歌其食,劳者歌其事”的现实主义精神。对诗中连用“我”字而蕴含的感情色彩。全诗纯用赋法,不假比兴,然而每章末尾“已焉哉,天实为之,谓之何哉”三句重复使用,大大增强了语气,深有一唱三叹之效,牛运震《诗志》认为这些句段与《古诗十九首》中“弃捐勿复道,努力加餐饭”等一样,“皆极悲愤语,勿认作安命旷达”,这是很有见地的。
běi mén
北门
chū zì běi mén, yōu xīn yīn yīn.
出自北门,忧心殷殷。
zhōng jù qiě pín, mò zhī wǒ jiān.
终窭且贫,莫知我艰。
yǐ yān zāi! tiān shí wèi zhī, wèi zhī hé zāi!
已焉哉!天实为之,谓之何哉!
wáng shì shì wǒ, zhèng shì yī pí yì wǒ.
王事适我,政事一埤益我。
wǒ rù zì wài, shì rén jiāo biàn zhé wǒ.
我入自外,室人交徧谪我。
yǐ yān zāi! tiān shí wèi zhī, wèi zhī hé zāi!
已焉哉!天实为之,谓之何哉!
wáng shì dūn wǒ, zhèng shì yī pí yí wǒ.
王事敦我,政事一埤遗我。
wǒ rù zì wài, shì rén jiāo biàn cuī wǒ.
我入自外,室人交徧摧我。
yǐ yān zāi! tiān shí wèi zhī, wèi zhī hé zāi!
已焉哉!天实为之,谓之何哉!
fān yì
wǒ cóng běi mén chū chéng qù ,xīn zhōng fán mèn duō yōu shāng 。jì shòu kùn jiǒng yòu pín hán ,méi rén zhī wǒ jiān nán yàng 。jì rán zhè yàng suàn le ba ,dōu shì lǎo tiān ān pái dìng ,wǒ yǒu shí me bàn fǎ xiǎng !
wáng jiā chà shì pài gěi wǒ ,yá mén gōng wù yě zēng jiā 。wǒ cóng wài miàn huí dào jiā ,jiā rén fēn fēn jiāng wǒ mà 。jì rán zhè yàng suàn le ba ,dōu shì lǎo tiān ān pái dìng ,wǒ yǒu shí me hǎo bàn fǎ !
wáng jiā chà shì bī pò wǒ ,yá mén gōng wù yě pài qí 。wǒ cóng wài miàn huí jiā lǐ ,jiā rén fēn fēn jiāng wǒ jī 。jì rán zhè yàng suàn le ba ,dōu shì lǎo tiān ān pái dìng ,wǒ yǒu shí me hǎo zhǔ yì !
zhù shì
1.bèi (bèi):zhōng guó zhōu dài zhū hóu guó míng ,dì zài jīn hé nán shěng tāng yīn xiàn dōng nán 。
2.yīn yīn :yōu chóu shēn zhòng de yàng zǐ 。
3.zhōng :wáng yǐn zhī 《jīng yì shù wén 》yǐn wáng niàn sūn shuō :“zhōng ,yóu jì yě 。”jù (jù):pín hán ,jiān jiǒng 。
4.yǐ yān zāi :jì rán zhè yàng 。
5.wèi :yóu nài yě ,jí nài hé bú dé zhī yì 。
6.wáng shì :zhōu wáng de shì 。shì (zhì):tóng “tī ”,rēng ,zhì 。shì wǒ ,rēng gěi wǒ 。
7.zhèng shì :gōng jiā de shì 。yī :dōu 。pí (pí)yì :zēng jiā 。
8.pián :tóng “biàn ”。zé (zhé):qiǎn zé ,zé nán 。
9.dūn :bī pò 。
10.yí :jiāo gěi 。
11.cuī :cuò yě ,jī cì 。
zhè shì yī shǒu xiǎo guān lì sù shuō zì jǐ chóu kǔ de shī 。cóng shī de yǔ yán kàn ,bìng méi yǒu “zhōng chén bú dé qí zhì ”huò “ān yú pín shì ”zhī yì ,jiù shuō wèi miǎn lìng rén gǎn dào yū qǔ ,jīn rén de “yuàn sù ”shuō zé jiě shì jiào wéi yuán mǎn 。shī zhōng de xiǎo guān lì gōng shì fán zhòng kē xì ,suī xīn qín yīng fù ,dàn shēng huó yī rán qīng pín 。shàng sī fēi dàn bú tǐ liàng tā de jiān xīn ,fǎn ér yī wèi gěi tā fèn pài rèn wù ,shǐ tā bú kān zhòng fù 。xīn xīn kǔ kǔ ér wèi bēi lù báo ,shǐ tā láo sāo mǎn fù ,jiā rén de zé bèi gèng shǐ tā nán kān ,tā shēn gǎn shì lù qí qū ,rén qíng jiāo báo ,suǒ yǐ zhǎng yù duǎn tàn ,tòng kǔ nán jìn ,bēi fèn zhī yú ,zhī hǎo guī zhī yú tiān ,ān zhī ruò mìng 。
cǐ shī jīng běi mén kāi piān ,zì gǔ yǐ lái ,běi tōng “bèi ”,zhū xī jiě dú dì yī zhāng kāi piān wéi “bǐ ”,jiù yù xiān zhù míng shī de zhǔ rén gōng zhèng miàn lín zhe bèi shí de mìng yùn 。qí shí ,cóng fǔ yá běi mén ér chū ,dāng rán shì bèi duì guāng míng ér lái de ,zì rán shì xíng xiàng àn dàn wú guāng ,jīng shén wěi mí bú zhèn 。tā yī fù yōu xīn chōng chōng de yàng zǐ ,dī zhe tóu zǒu huí jiā 。yīn wéi wú zhí wú quán ,dāng rán jiù yào shòu qióng le ,xiǎng tǐ miàn yě tǐ miàn bú qǐ lái ,qí nèi xīn zhī àn rán shén shāng ,kě xiǎng ér zhī 。dàn bié rén què bú zhī dào tā de zhè fèn jiān nán ,zhè gè bié rén bú zhī bāo kuò tā de bǎo shí zhōng rì wú suǒ yòng xīn de shàng sī ,hái bāo kuò kào tā hú nà diǎn xīn fèng yǎng huó de jiā rén 。tā yě zì zhī méi yǒu běn shì ,dàn yòu wú néng wéi lì ,zhī shèng xià chóu méi kǔ liǎn 、āi shēng tàn qì de fèn le 。zhè gè xiǎo guān lì ,gān yú qīng pín ,nèi wài jiāo kùn ,chuān zhe hán suān ,kuì duì jiā rén ,dàn yòu rú cǐ rèn láo rèn yuàn ,zhōng yú wáng shì ,qín yú zhèng shì ,zhēn shì jù yǒu jìng yè jīng shén de zhōng jǐn zhī shì 。
zhè shǒu shī de zhǔ rén gōng suī rán shì yī míng guān lì ,dàn quán shī bìng fēi wú bìng shēn yín ,de què tǐ xiàn le 《shī jīng 》“jī zhě gē qí shí ,láo zhě gē qí shì ”de xiàn shí zhǔ yì jīng shén 。duì shī zhōng lián yòng “wǒ ”zì ér yùn hán de gǎn qíng sè cǎi 。quán shī chún yòng fù fǎ ,bú jiǎ bǐ xìng ,rán ér měi zhāng mò wěi “yǐ yān zāi ,tiān shí wéi zhī ,wèi zhī hé zāi ”sān jù zhòng fù shǐ yòng ,dà dà zēng qiáng le yǔ qì ,shēn yǒu yī chàng sān tàn zhī xiào ,niú yùn zhèn 《shī zhì 》rèn wéi zhè xiē jù duàn yǔ 《gǔ shī shí jiǔ shǒu 》zhōng “qì juān wù fù dào ,nǔ lì jiā cān fàn ”děng yī yàng ,“jiē jí bēi fèn yǔ ,wù rèn zuò ān mìng kuàng dá ”,zhè shì hěn yǒu jiàn dì de 。
běi mén
běi mén
chū zì běi mén, yōu xīn yīn yīn.
chū zì běi mén ,yōu xīn yīn yīn 。
zhōng jù qiě pín, mò zhī wǒ jiān.
zhōng jù qiě pín ,mò zhī wǒ jiān 。
yǐ yān zāi! tiān shí wèi zhī, wèi zhī hé zāi!
yǐ yān zāi !tiān shí wéi zhī ,wèi zhī hé zāi !
wáng shì shì wǒ, zhèng shì yī pí yì wǒ.
wáng shì shì wǒ ,zhèng shì yī pí yì wǒ 。
wǒ rù zì wài, shì rén jiāo biàn zhé wǒ.
wǒ rù zì wài ,shì rén jiāo pián zhé wǒ 。
yǐ yān zāi! tiān shí wèi zhī, wèi zhī hé zāi!
yǐ yān zāi !tiān shí wéi zhī ,wèi zhī hé zāi !
wáng shì dūn wǒ, zhèng shì yī pí yí wǒ.
wáng shì dūn wǒ ,zhèng shì yī pí yí wǒ 。
wǒ rù zì wài, shì rén jiāo biàn cuī wǒ.
wǒ rù zì wài ,shì rén jiāo pián cuī wǒ 。
yǐ yān zāi! tiān shí wèi zhī, wèi zhī hé zāi!
yǐ yān zāi !tiān shí wéi zhī ,wèi zhī hé zāi !