朝代:唐代
作者:杜牧
原文:
杜牧(公元803-约852年),字牧之,号樊川居士,汉族,京兆万年(今陕西西安)人,唐代诗人。杜牧人称“小杜”,以别于杜甫。与李商隐并称“小李杜”。因晚年居长安南樊川别墅,故后世称“杜樊川”,著有《樊川文集》。
翻译
太平时闲游有趣却是无能,闲爱天上孤云安静爱山僧。
我愿手持旌麾去吴兴上任,乐游原上再望望风雨昭陵。
注释
⑴吴兴:即今浙江省湖州市。乐游原:在长安城南,地势高敞,可以眺望,是当时的游览胜地。
⑵“清时”句:意谓当这清平无所作为之时,自己所以有此闲情。
⑶一麾(huī):旌旗。
⑷昭陵:唐太宗的陵墓。
在唐人七绝中,也和在整个古典诗歌中一样,以赋、比二体写成的作品较多,兴而比或全属兴体的较少。杜牧这首诗采用了“托事于物”的兴体写法,表达了作者的爱国之情,称得上是一首“言在此而意在彼”、“言已尽而意有余”的名篇。
杜牧不但长于文学,而且具有政治、军事才能,渴望为国家作出贡献。当时他在京城里任吏部员外郎,投闲置散,无法展其抱负,因此请求出守外郡。对于这种被迫无所作为的环境,他当然是很不满意的。诗从安于现实写起,反言见意。武宗、宣宗时期,牛李党争正烈,宦官擅权,中央和藩镇及少数民族政权之间都有战斗,根本算不上“清时”。诗的起句不但称其时为“清时”,而且进一步指出,既然如此,没有才能的自己,倒反而可以借此藏拙,这是很有意趣的。次句承上,点明“闲”与“静”就是上句所指之“味”。而以爱孤云之闲见自己之闲,爱和尚之静见自己之静,这就把闲静之味这样一种抽象的感情形象地显示了出来。
第三句一转。汉代制度,郡太守一车两幡。幡即旌麾之类。唐时刺史略等于汉之太守。这句是说,由于在京城抑郁无聊,所以想手持旌麾,远去江海。(湖州北面是太湖和长江,东南是东海,故到湖州可云去江海。)第四句再转。昭陵是唐太宗的陵墓,在长安西边醴泉县的九嵏山。古人离开京城,每每多所眷恋,如曹植诗:“顾瞻恋城阙,引领情内伤。”(《赠白马王彪》)杜甫诗:“无才日衰老,驻马望千门。”(《至德二载自京金光门出乾元初有悲往事》)都是传诵人口之句。但此诗写登乐游原不望皇宫、城阙,也不望其他已故皇帝的陵墓,而独望昭陵,则是别有深意的。唐太宗是唐代、也是我国封建社会中杰出的皇帝。他建立了大唐帝国,文治武功,都很煊赫;而知人善任,惟贤是举,则是他获得成功的重要因素之一。诗人登高纵目,西望昭陵,就不能不想起当前国家衰败的局势,自己闲静的处境来,而深感生不逢时之可悲可叹了。诗句虽然只是以登乐游原起兴,说到望昭陵,戛然而止,不再多写一字,但其对祖国的热爱,对盛世的追怀,对自己无所施展的悲愤,无不包括在内。写得既深刻,又简练;既沉郁,又含蓄,真所谓“称名也小,取类也大”。
jiāng fù wú xīng dēng lè yóu yuán yī jué
将赴吴兴登乐游原一绝
qīng shí yǒu wèi shì wú néng, xián ài gū yún jìng ài sēng.
清时有味是无能,闲爱孤云静爱僧。
yù bǎ yī huī jiāng hǎi qù, lè yóu yuán shàng wàng zhāo líng.
欲把一麾江海去,乐游原上望昭陵。
dù mù (gōng yuán 803-yuē 852nián ),zì mù zhī ,hào fán chuān jū shì ,hàn zú ,jīng zhào wàn nián (jīn shǎn xī xī ān )rén ,táng dài shī rén 。dù mù rén chēng “xiǎo dù ”,yǐ bié yú dù fǔ 。yǔ lǐ shāng yǐn bìng chēng “xiǎo lǐ dù ”。yīn wǎn nián jū zhǎng ān nán fán chuān bié shù ,gù hòu shì chēng “dù fán chuān ”,zhe yǒu 《fán chuān wén jí 》。
fān yì
tài píng shí xián yóu yǒu qù què shì wú néng ,xián ài tiān shàng gū yún ān jìng ài shān sēng 。
wǒ yuàn shǒu chí jīng huī qù wú xìng shàng rèn ,lè yóu yuán shàng zài wàng wàng fēng yǔ zhāo líng 。
zhù shì
⑴wú xìng :jí jīn zhè jiāng shěng hú zhōu shì 。lè yóu yuán :zài zhǎng ān chéng nán ,dì shì gāo chǎng ,kě yǐ tiào wàng ,shì dāng shí de yóu lǎn shèng dì 。
⑵“qīng shí ”jù :yì wèi dāng zhè qīng píng wú suǒ zuò wéi zhī shí ,zì jǐ suǒ yǐ yǒu cǐ xián qíng 。
⑶yī huī (huī):jīng qí 。
⑷zhāo líng :táng tài zōng de líng mù 。
zài táng rén qī jué zhōng ,yě hé zài zhěng gè gǔ diǎn shī gē zhōng yī yàng ,yǐ fù 、bǐ èr tǐ xiě chéng de zuò pǐn jiào duō ,xìng ér bǐ huò quán shǔ xìng tǐ de jiào shǎo 。dù mù zhè shǒu shī cǎi yòng le “tuō shì yú wù ”de xìng tǐ xiě fǎ ,biǎo dá le zuò zhě de ài guó zhī qíng ,chēng dé shàng shì yī shǒu “yán zài cǐ ér yì zài bǐ ”、“yán yǐ jìn ér yì yǒu yú ”de míng piān 。
dù mù bú dàn zhǎng yú wén xué ,ér qiě jù yǒu zhèng zhì 、jun1 shì cái néng ,kě wàng wéi guó jiā zuò chū gòng xiàn 。dāng shí tā zài jīng chéng lǐ rèn lì bù yuán wài láng ,tóu xián zhì sàn ,wú fǎ zhǎn qí bào fù ,yīn cǐ qǐng qiú chū shǒu wài jun4 。duì yú zhè zhǒng bèi pò wú suǒ zuò wéi de huán jìng ,tā dāng rán shì hěn bú mǎn yì de 。shī cóng ān yú xiàn shí xiě qǐ ,fǎn yán jiàn yì 。wǔ zōng 、xuān zōng shí qī ,niú lǐ dǎng zhēng zhèng liè ,huàn guān shàn quán ,zhōng yāng hé fān zhèn jí shǎo shù mín zú zhèng quán zhī jiān dōu yǒu zhàn dòu ,gēn běn suàn bú shàng “qīng shí ”。shī de qǐ jù bú dàn chēng qí shí wéi “qīng shí ”,ér qiě jìn yī bù zhǐ chū ,jì rán rú cǐ ,méi yǒu cái néng de zì jǐ ,dǎo fǎn ér kě yǐ jiè cǐ cáng zhuō ,zhè shì hěn yǒu yì qù de 。cì jù chéng shàng ,diǎn míng “xián ”yǔ “jìng ”jiù shì shàng jù suǒ zhǐ zhī “wèi ”。ér yǐ ài gū yún zhī xián jiàn zì jǐ zhī xián ,ài hé shàng zhī jìng jiàn zì jǐ zhī jìng ,zhè jiù bǎ xián jìng zhī wèi zhè yàng yī zhǒng chōu xiàng de gǎn qíng xíng xiàng dì xiǎn shì le chū lái 。
dì sān jù yī zhuǎn 。hàn dài zhì dù ,jun4 tài shǒu yī chē liǎng fān 。fān jí jīng huī zhī lèi 。táng shí cì shǐ luè děng yú hàn zhī tài shǒu 。zhè jù shì shuō ,yóu yú zài jīng chéng yì yù wú liáo ,suǒ yǐ xiǎng shǒu chí jīng huī ,yuǎn qù jiāng hǎi 。(hú zhōu běi miàn shì tài hú hé zhǎng jiāng ,dōng nán shì dōng hǎi ,gù dào hú zhōu kě yún qù jiāng hǎi 。)dì sì jù zài zhuǎn 。zhāo líng shì táng tài zōng de líng mù ,zài zhǎng ān xī biān lǐ quán xiàn de jiǔ zōng shān 。gǔ rén lí kāi jīng chéng ,měi měi duō suǒ juàn liàn ,rú cáo zhí shī :“gù zhān liàn chéng què ,yǐn lǐng qíng nèi shāng 。”(《zèng bái mǎ wáng biāo 》)dù fǔ shī :“wú cái rì shuāi lǎo ,zhù mǎ wàng qiān mén 。”(《zhì dé èr zǎi zì jīng jīn guāng mén chū qián yuán chū yǒu bēi wǎng shì 》)dōu shì chuán sòng rén kǒu zhī jù 。dàn cǐ shī xiě dēng lè yóu yuán bú wàng huáng gōng 、chéng què ,yě bú wàng qí tā yǐ gù huáng dì de líng mù ,ér dú wàng zhāo líng ,zé shì bié yǒu shēn yì de 。táng tài zōng shì táng dài 、yě shì wǒ guó fēng jiàn shè huì zhōng jié chū de huáng dì 。tā jiàn lì le dà táng dì guó ,wén zhì wǔ gōng ,dōu hěn xuān hè ;ér zhī rén shàn rèn ,wéi xián shì jǔ ,zé shì tā huò dé chéng gōng de zhòng yào yīn sù zhī yī 。shī rén dēng gāo zòng mù ,xī wàng zhāo líng ,jiù bú néng bú xiǎng qǐ dāng qián guó jiā shuāi bài de jú shì ,zì jǐ xián jìng de chù jìng lái ,ér shēn gǎn shēng bú féng shí zhī kě bēi kě tàn le 。shī jù suī rán zhī shì yǐ dēng lè yóu yuán qǐ xìng ,shuō dào wàng zhāo líng ,jiá rán ér zhǐ ,bú zài duō xiě yī zì ,dàn qí duì zǔ guó de rè ài ,duì shèng shì de zhuī huái ,duì zì jǐ wú suǒ shī zhǎn de bēi fèn ,wú bú bāo kuò zài nèi 。xiě dé jì shēn kè ,yòu jiǎn liàn ;jì chén yù ,yòu hán xù ,zhēn suǒ wèi “chēng míng yě xiǎo ,qǔ lèi yě dà ”。
jiāng fù wú xīng dēng lè yóu yuán yī jué
jiāng fù wú xìng dēng lè yóu yuán yī jué
qīng shí yǒu wèi shì wú néng, xián ài gū yún jìng ài sēng.
qīng shí yǒu wèi shì wú néng ,xián ài gū yún jìng ài sēng 。
yù bǎ yī huī jiāng hǎi qù, lè yóu yuán shàng wàng zhāo líng.
yù bǎ yī huī jiāng hǎi qù ,lè yóu yuán shàng wàng zhāo líng 。