朝代:先秦
作者:佚名
原文:
翻译
葫芦瓜有苦味叶,济水边有深渡口。深就垂衣缓缓过,浅就提裙快快走。
济水茫茫涨得满,岸丛野雉叫得欢。水涨车轴浸不到,野雉求偶鸣声传。
又听嗈嗈大雁鸣,天刚黎明露晨曦。男子如果要娶妻,趁未结冰来迎娶。
船夫挥手频招呼,别人渡河我不争。别人渡河我不争,我将恋人静静等。
注释
⑴匏(páo袍):葫芦之类。苦:一说苦味,一说枯。意指葫芦八月叶枯成熟,可以挖空作渡水工具。
⑵济:水名。涉:一说涉水过河,一说渡口。
⑶厉:带。一说解衣涉水,一说拴葫芦在腰泅渡。
⑷揭(qì气):提起下衣渡水。
⑸弥(mí弥):大水茫茫。盈:满。
⑹鷕(yǎo咬):雌山鸡叫声。
⑺不濡(音如):不,语词;濡,沾湿。轨:车轴头。
⑻牡:雄雉。
⑼雝雝(yōng拥):大雁叫声和谐。
⑽旦:天大明。
⑾归妻:娶妻。
⑿迨(dài带):及,等到;乘时。泮(pàn盼):分,此处当反训为“合”。冰泮,指冰融化。
⒀招招:招唤之貌,一说摇橹曲伸之貌。舟子:摆渡的船夫。
⒁人涉:他人要渡河。卬:(áng昂),代词,表示“我”。否:不(渡河)。卬否:即我不渡河之意。
⒂须:等待。友:指爱侣。
期盼的爱情充满了喜悦,而爱情的等待,却又令人焦躁。这首诗所歌咏的,正是一位年轻女子对情人的又喜悦、又焦躁的等候。
这等候发生在济水渡口。从下文交代可知,女主人公大抵一清早就已来了。诗以“匏有苦叶”起兴,即暗示了这等候与婚姻有关。因为古代的婚嫁,正是用剖开的匏瓜,做“合卺”喝的酒器的。匏瓜的叶儿已枯,则正当秋令嫁娶之时。女主人公等候的渡口,却水深难涉了,因此她深情地叮咛着:“深则厉,浅则揭”。那无非是在心中催促着心上人:水浅则提衣过来,水深就垂衣来会,就不必犹豫了。催对方垂衣涉济,正透露出她这边等候已急。
诗中说:现 在天已渐渐大亮,通红的旭日升起在济水之上,空中已有雁行掠过,那“雝雝”鸣叫显得有多欢快。但对于等候中的女主人公来说,心中的焦躁非但未被化解,似乎更还深了几分。要知道雁儿北飞,预告着冬日就要结束,春天就要到来。当济水冰融化的时候,按古代的规矩便得停办嫁娶之事了。所谓“霜降而妇功成,嫁娶者行焉;冰泮而农业起,昏(婚)礼杀(止)于此”(《孔子家语》),说的就是这一种古俗。明白乎此,就能懂得女主人公何以对“雝雝鸣雁”特别关注了:连那雁儿都似在催促着姑娘,她就不能不为之着急。于是“士如归妻,迨冰未泮(合)”二句,读来正如发自姑娘心底的呼唤,显得十分热切。
诗之末章终于等来了摆渡船,那定是从对岸驶来载客的。船夫大约早就体察了女主人公的焦躁不安,所以关切地连声招唤:“快上船吧!”他不可能知道,这姑娘急的并不是过河,恰是在驶来的船上没见到心上人。“人涉昂否”二句之重复,重复得可谓妙极:那似乎是女主人公怀着羞涩,对船夫所作的窘急解释——“不是我要急着渡河,……不是的,我是在等我的……朋友哪……”以“昂须我友”的答语作结,结得情韵袅袅。船夫的会意微笑,姑娘那脸庞飞红的窘态,以及将情人换作“朋友”的掩饰之辞,所传达的似怨还爱的徽妙心理,均留在了诗外,任读者自己去体味。
据毛诗旧序称,此诗为“刺”卫宣公与夫人“并为淫乱”之作;连颇不尊序的清人姚际恒《诗经通论》,亦以为“其说可从”。这真不知从何说起。拂去旧说之附会,此诗实在就是一首等候“未婚夫”“赶快过来迎娶”(余冠英《诗经选》)的绝妙情诗。
páo yǒu kǔ yè
匏有苦叶
páo yǒu kǔ yè, jì yǒu shēn shè.
匏有苦叶,济有深涉。
shēn zé lì, qiǎn zé jiē.
深则厉,浅则揭。
yǒu mí jì yíng, yǒu yǎo zhì míng.
有瀰济盈,有鷕雉鸣。
jì yíng bù rú guǐ, zhì míng qiú qí mǔ.
济盈不濡轨,雉鸣求其牡。
yōng yōng míng yàn, xù rì shǐ dàn.
雍雍鸣雁,旭日始旦。
shì rú guī qī, dài bīng wèi pàn.
士如归妻,迨冰未泮。
zhāo zhāo zhōu zǐ, rén shè áng fǒu.
招招舟子,人涉卬否。
rén shè áng fǒu, áng xū wǒ yǒu.
人涉卬否,卬须我友。
fān yì
hú lú guā yǒu kǔ wèi yè ,jì shuǐ biān yǒu shēn dù kǒu 。shēn jiù chuí yī huǎn huǎn guò ,qiǎn jiù tí qún kuài kuài zǒu 。
jì shuǐ máng máng zhǎng dé mǎn ,àn cóng yě zhì jiào dé huān 。shuǐ zhǎng chē zhóu jìn bú dào ,yě zhì qiú ǒu míng shēng chuán 。
yòu tīng yōng yōng dà yàn míng ,tiān gāng lí míng lù chén xī 。nán zǐ rú guǒ yào qǔ qī ,chèn wèi jié bīng lái yíng qǔ 。
chuán fū huī shǒu pín zhāo hū ,bié rén dù hé wǒ bú zhēng 。bié rén dù hé wǒ bú zhēng ,wǒ jiāng liàn rén jìng jìng děng 。
zhù shì
⑴páo (páopáo ):hú lú zhī lèi 。kǔ :yī shuō kǔ wèi ,yī shuō kū 。yì zhǐ hú lú bā yuè yè kū chéng shú ,kě yǐ wā kōng zuò dù shuǐ gōng jù 。
⑵jì :shuǐ míng 。shè :yī shuō shè shuǐ guò hé ,yī shuō dù kǒu 。
⑶lì :dài 。yī shuō jiě yī shè shuǐ ,yī shuō shuān hú lú zài yāo qiú dù 。
⑷jiē (qìqì ):tí qǐ xià yī dù shuǐ 。
⑸mí (mímí ):dà shuǐ máng máng 。yíng :mǎn 。
⑹yǎo (yǎoyǎo ):cí shān jī jiào shēng 。
⑺bú rú (yīn rú ):bú ,yǔ cí ;rú ,zhān shī 。guǐ :chē zhóu tóu 。
⑻mǔ :xióng zhì 。
⑼yōng yōng (yōngyōng ):dà yàn jiào shēng hé xié 。
⑽dàn :tiān dà míng 。
⑾guī qī :qǔ qī 。
⑿dài (dàidài ):jí ,děng dào ;chéng shí 。pàn (pànpàn ):fèn ,cǐ chù dāng fǎn xùn wéi “hé ”。bīng pàn ,zhǐ bīng róng huà 。
⒀zhāo zhāo :zhāo huàn zhī mào ,yī shuō yáo lǔ qǔ shēn zhī mào 。zhōu zǐ :bǎi dù de chuán fū 。
⒁rén shè :tā rén yào dù hé 。áng :(ángáng ),dài cí ,biǎo shì “wǒ ”。fǒu :bú (dù hé )。áng fǒu :jí wǒ bú dù hé zhī yì 。
⒂xū :děng dài 。yǒu :zhǐ ài lǚ 。
qī pàn de ài qíng chōng mǎn le xǐ yuè ,ér ài qíng de děng dài ,què yòu lìng rén jiāo zào 。zhè shǒu shī suǒ gē yǒng de ,zhèng shì yī wèi nián qīng nǚ zǐ duì qíng rén de yòu xǐ yuè 、yòu jiāo zào de děng hòu 。
zhè děng hòu fā shēng zài jì shuǐ dù kǒu 。cóng xià wén jiāo dài kě zhī ,nǚ zhǔ rén gōng dà dǐ yī qīng zǎo jiù yǐ lái le 。shī yǐ “páo yǒu kǔ yè ”qǐ xìng ,jí àn shì le zhè děng hòu yǔ hūn yīn yǒu guān 。yīn wéi gǔ dài de hūn jià ,zhèng shì yòng pōu kāi de páo guā ,zuò “hé jǐn ”hē de jiǔ qì de 。páo guā de yè ér yǐ kū ,zé zhèng dāng qiū lìng jià qǔ zhī shí 。nǚ zhǔ rén gōng děng hòu de dù kǒu ,què shuǐ shēn nán shè le ,yīn cǐ tā shēn qíng dì dīng níng zhe :“shēn zé lì ,qiǎn zé jiē ”。nà wú fēi shì zài xīn zhōng cuī cù zhe xīn shàng rén :shuǐ qiǎn zé tí yī guò lái ,shuǐ shēn jiù chuí yī lái huì ,jiù bú bì yóu yù le 。cuī duì fāng chuí yī shè jì ,zhèng tòu lù chū tā zhè biān děng hòu yǐ jí 。
shī zhōng shuō :xiàn zài tiān yǐ jiàn jiàn dà liàng ,tōng hóng de xù rì shēng qǐ zài jì shuǐ zhī shàng ,kōng zhōng yǐ yǒu yàn háng luě guò ,nà “yōng yōng ”míng jiào xiǎn dé yǒu duō huān kuài 。dàn duì yú děng hòu zhōng de nǚ zhǔ rén gōng lái shuō ,xīn zhōng de jiāo zào fēi dàn wèi bèi huà jiě ,sì hū gèng hái shēn le jǐ fèn 。yào zhī dào yàn ér běi fēi ,yù gào zhe dōng rì jiù yào jié shù ,chūn tiān jiù yào dào lái 。dāng jì shuǐ bīng róng huà de shí hòu ,àn gǔ dài de guī jǔ biàn dé tíng bàn jià qǔ zhī shì le 。suǒ wèi “shuāng jiàng ér fù gōng chéng ,jià qǔ zhě háng yān ;bīng pàn ér nóng yè qǐ ,hūn (hūn )lǐ shā (zhǐ )yú cǐ ”(《kǒng zǐ jiā yǔ 》),shuō de jiù shì zhè yī zhǒng gǔ sú 。míng bái hū cǐ ,jiù néng dǒng dé nǚ zhǔ rén gōng hé yǐ duì “yōng yōng míng yàn ”tè bié guān zhù le :lián nà yàn ér dōu sì zài cuī cù zhe gū niáng ,tā jiù bú néng bú wéi zhī zhe jí 。yú shì “shì rú guī qī ,dài bīng wèi pàn (hé )”èr jù ,dú lái zhèng rú fā zì gū niáng xīn dǐ de hū huàn ,xiǎn dé shí fèn rè qiē 。
shī zhī mò zhāng zhōng yú děng lái le bǎi dù chuán ,nà dìng shì cóng duì àn shǐ lái zǎi kè de 。chuán fū dà yuē zǎo jiù tǐ chá le nǚ zhǔ rén gōng de jiāo zào bú ān ,suǒ yǐ guān qiē dì lián shēng zhāo huàn :“kuài shàng chuán ba !”tā bú kě néng zhī dào ,zhè gū niáng jí de bìng bú shì guò hé ,qià shì zài shǐ lái de chuán shàng méi jiàn dào xīn shàng rén 。“rén shè áng fǒu ”èr jù zhī zhòng fù ,zhòng fù dé kě wèi miào jí :nà sì hū shì nǚ zhǔ rén gōng huái zhe xiū sè ,duì chuán fū suǒ zuò de jiǒng jí jiě shì ——“bú shì wǒ yào jí zhe dù hé ,……bú shì de ,wǒ shì zài děng wǒ de ……péng yǒu nǎ ……”yǐ “áng xū wǒ yǒu ”de dá yǔ zuò jié ,jié dé qíng yùn niǎo niǎo 。chuán fū de huì yì wēi xiào ,gū niáng nà liǎn páng fēi hóng de jiǒng tài ,yǐ jí jiāng qíng rén huàn zuò “péng yǒu ”de yǎn shì zhī cí ,suǒ chuán dá de sì yuàn hái ài de huī miào xīn lǐ ,jun1 liú zài le shī wài ,rèn dú zhě zì jǐ qù tǐ wèi 。
jù máo shī jiù xù chēng ,cǐ shī wéi “cì ”wèi xuān gōng yǔ fū rén “bìng wéi yín luàn ”zhī zuò ;lián pō bú zūn xù de qīng rén yáo jì héng 《shī jīng tōng lùn 》,yì yǐ wéi “qí shuō kě cóng ”。zhè zhēn bú zhī cóng hé shuō qǐ 。fú qù jiù shuō zhī fù huì ,cǐ shī shí zài jiù shì yī shǒu děng hòu “wèi hūn fū ”“gǎn kuài guò lái yíng qǔ ”(yú guàn yīng 《shī jīng xuǎn 》)de jué miào qíng shī 。
páo yǒu kǔ yè
páo yǒu kǔ yè
páo yǒu kǔ yè, jì yǒu shēn shè.
páo yǒu kǔ yè ,jì yǒu shēn shè 。
shēn zé lì, qiǎn zé jiē.
shēn zé lì ,qiǎn zé jiē 。
yǒu mí jì yíng, yǒu yǎo zhì míng.
yǒu mǐ jì yíng ,yǒu yǎo zhì míng 。
jì yíng bù rú guǐ, zhì míng qiú qí mǔ.
jì yíng bú rú guǐ ,zhì míng qiú qí mǔ 。
yōng yōng míng yàn, xù rì shǐ dàn.
yōng yōng míng yàn ,xù rì shǐ dàn 。
shì rú guī qī, dài bīng wèi pàn.
shì rú guī qī ,dài bīng wèi pàn 。
zhāo zhāo zhōu zǐ, rén shè áng fǒu.
zhāo zhāo zhōu zǐ ,rén shè áng fǒu 。
rén shè áng fǒu, áng xū wǒ yǒu.
rén shè áng fǒu ,áng xū wǒ yǒu 。