《清商怨 葭萌驿作》原文及翻译赏析

朝代：宋朝

作者：陆游

原文：

翻译/译文

①清商怨：古乐府有《清商曲辞》，其音多哀怨，故取以为名。周邦彦以晏词有〔关河愁思〕句，更名《关河令》，又名《伤情怨》。此调42字、43字诸体，俱为双调。

赏析/鉴赏

　　葭萌驿，位于四川剑阁附近，西傍嘉陵江（流经葭萌附近，又名桔柏江），是蜀道上著名的古驿之一，作者有诗云：“乱山落日葭萌驿，古渡悲风桔柏江”（《有怀梁益旧游》）。公元1172年（乾道八年）陆游在四川宣抚使司（治所南郑，今陕西汉中）任职时，曾数次经过此地。按陆游是当年三月到任、十一月离任赴成都的，据词中所写情景应该是十一月间赴成都经过此地所写的。

　　上片写在这里留宿的情况，“江头日暮痛饮”，直赋其事，可见词人心中的不快。“痛饮”是排遣愁绪的意思。“乍雪晴犹凛”，衬写其景。斜光照积雪，愈见其寒，由此雪后清寒正映出心境之寒。“山驿凄凉，灯昏人独寝。”由日暮写到夜宿，“凄凉”二字写出了词人独宿的滋味“灯昏”更可以看出词人的凄凉、寂寞。古驿孤灯，是旅中孤栖的典型的氛围，不少诗人词客都曾这样描写。白居易写过：“邯郸驿里逢冬至，抱膝灯前影伴身”（《邯郸冬至夜思家》）；秦观写过：“……风紧驿亭深闭。梦破鼠窥灯”（《如梦令》）。此词亦复如此，而且此处“灯昏”与前面日暮雪白映照，更带有一层悲哀的色调。上片四句似信手掂来其实在层次、情景的组织上是很新巧的。

　　过片由“独寝”作相反联想。“鸳机新寄断锦，叹往事、不堪重省。”“鸳机”，是一种织具此句引用了前秦苏蕙织锦为回文诗寄赠其夫窦滔的故事，意思是自己心爱的人新近又寄来了书信。“往事”，指当初欢快相聚的时候“不堪重省”者有二，一是山长水阔难以重聚，二是此时凄清想起往日的温暖，更是难耐。

　　后一种意味更切此时的“不堪”。虽则不堪，心偏向往，回避不了：“梦破南楼，绿云堆一枕。”这就是“往事”中的一事，当年同卧南楼，梦醒时见身边的她“绿云堆一枕”。“绿云”指的是女子秀美的鬓发，“堆”，形容头发蓬松、茂密之状这使人想起“鬓云欲度香腮雪”、“绿窗残梦迷”温庭筠《菩萨蛮》的句子，这是多么动人的情态啊！独宿的凄凉，使他想起往事；想起这件往事，可能加重了他的凄凉感，也可能使他的凄凉感在往事的玩味中消减，这就是人情的微妙处。“梦破”自是当年情事，读者也不妨将之与此时联系起来，当年的情事如果发生在此时，不同样是温馨一梦吗？今梦、昔梦连成一片，词家恍惚之笔，十分难得。赵翼云：放翁诗“结处必有兴会，有意味”（《瓯北诗话》），此词也是这样。

　　此词当写羁旅愁思，将艳情打并进去，正显出愁思的深切温厚，宋词中如此表现颇为常见。下片所思人事，当有所源。同年春末词人由夔州调往南郑时经过此地曾写有《蝶恋花·离小益作》：陌上箫声寒食近。雨过园林，花气浮芳润。千里斜阳钟欲螟，凭高望断南楼信。海角天涯行略尽。三十年间，无处无遗恨。天若有情终欲问，忍教霜点相思鬓？

　　“南楼信”云云亦是思念“南楼”女子，此女子是谁，现在已难以确考了有人认为此词是比兴之作，“‘梦破’是说的幻梦应该是指由陇右进军长安，收复失地这一梦想（的破灭，从表现看来，这里全写的男女之情，当日的欢爱，……可是现在恩情断了，‘鸳机新寄断锦’，更没有挽回的余地。陆游在这个境界里，感到无限的凄凉。”（《中国历代著名文学家评传》第三卷《陆游》，参见《词学研究论文集·陆游的词》）这样的解说恐怕并不是词的本意。如果说，陆游由于从军南郑的失意，加深了心头的抑郁，使得他“在这个境界里”，更“感到无限的凄凉”，羁愁中渗进了政治失意的意绪，那是可以理解的，也是很自然的；若字牵句合以求比兴，那就显得太机械了。至于以陆游此次是携眷同行为据，证实此词是“假托闺情写他自己政治心情”，那恐怕与文学创作规律及古人感情生活方式都相距甚远了。

陆游简介

陆游（1125—1210），字务观，号放翁。汉族，越州山阴（今浙江绍兴）人，南宋著名诗人。少时受家庭爱国思想熏陶，高宗时应礼部试，为秦桧所黜。孝宗时赐进士出身。中年入蜀，投身军旅生活，官至宝章阁待制。晚年退居家乡。其一生笔耕不辍，今存九千多首，内容极为丰富。与王安石、苏轼、黄庭坚并称“宋代四大诗人”，又与杨万里、范成大、尤袤合称“南宋四大家”。

fān yì /yì wén

①qīng shāng yuàn ：gǔ lè fǔ yǒu 《qīng shāng qǔ cí 》，qí yīn duō āi yuàn ，gù qǔ yǐ wéi míng 。zhōu bāng yàn yǐ yàn cí yǒu 〔guān hé chóu sī 〕jù ，gèng míng 《guān hé lìng 》，yòu míng 《shāng qíng yuàn 》。cǐ diào 42zì 、43zì zhū tǐ ，jù wéi shuāng diào 。

shǎng xī /jiàn shǎng

　　jiā méng yì ，wèi yú sì chuān jiàn gé fù jìn ，xī bàng jiā líng jiāng （liú jīng jiā méng fù jìn ，yòu míng jú bǎi jiāng ），shì shǔ dào shàng zhe míng de gǔ yì zhī yī ，zuò zhě yǒu shī yún ：“luàn shān luò rì jiā méng yì ，gǔ dù bēi fēng jú bǎi jiāng ”（《yǒu huái liáng yì jiù yóu 》）。gōng yuán 1172nián （qián dào bā nián ）lù yóu zài sì chuān xuān fǔ shǐ sī （zhì suǒ nán zhèng ，jīn shǎn xī hàn zhōng ）rèn zhí shí ，céng shù cì jīng guò cǐ dì 。àn lù yóu shì dāng nián sān yuè dào rèn 、shí yī yuè lí rèn fù chéng dōu de ，jù cí zhōng suǒ xiě qíng jǐng yīng gāi shì shí yī yuè jiān fù chéng dōu jīng guò cǐ dì suǒ xiě de 。

　　shàng piàn xiě zài zhè lǐ liú xiǔ de qíng kuàng ，“jiāng tóu rì mù tòng yǐn ”，zhí fù qí shì ，kě jiàn cí rén xīn zhōng de bú kuài 。“tòng yǐn ”shì pái qiǎn chóu xù de yì sī 。“zhà xuě qíng yóu lǐn ”，chèn xiě qí jǐng 。xié guāng zhào jī xuě ，yù jiàn qí hán ，yóu cǐ xuě hòu qīng hán zhèng yìng chū xīn jìng zhī hán 。“shān yì qī liáng ，dēng hūn rén dú qǐn 。”yóu rì mù xiě dào yè xiǔ ，“qī liáng ”èr zì xiě chū le cí rén dú xiǔ de zī wèi “dēng hūn ”gèng kě yǐ kàn chū cí rén de qī liáng 、jì mò 。gǔ yì gū dēng ，shì lǚ zhōng gū qī de diǎn xíng de fēn wéi ，bú shǎo shī rén cí kè dōu céng zhè yàng miáo xiě 。bái jū yì xiě guò ：“hán dān yì lǐ féng dōng zhì ，bào xī dēng qián yǐng bàn shēn ”（《hán dān dōng zhì yè sī jiā 》）；qín guān xiě guò ：“……fēng jǐn yì tíng shēn bì 。mèng pò shǔ kuī dēng ”（《rú mèng lìng 》）。cǐ cí yì fù rú cǐ ，ér qiě cǐ chù “dēng hūn ”yǔ qián miàn rì mù xuě bái yìng zhào ，gèng dài yǒu yī céng bēi āi de sè diào 。shàng piàn sì jù sì xìn shǒu diān lái qí shí zài céng cì 、qíng jǐng de zǔ zhī shàng shì hěn xīn qiǎo de 。

　　guò piàn yóu “dú qǐn ”zuò xiàng fǎn lián xiǎng 。“yuān jī xīn jì duàn jǐn ，tàn wǎng shì 、bú kān zhòng shěng 。”“yuān jī ”，shì yī zhǒng zhī jù cǐ jù yǐn yòng le qián qín sū huì zhī jǐn wéi huí wén shī jì zèng qí fū dòu tāo de gù shì ，yì sī shì zì jǐ xīn ài de rén xīn jìn yòu jì lái le shū xìn 。“wǎng shì ”，zhǐ dāng chū huān kuài xiàng jù de shí hòu “bú kān zhòng shěng ”zhě yǒu èr ，yī shì shān zhǎng shuǐ kuò nán yǐ zhòng jù ，èr shì cǐ shí qī qīng xiǎng qǐ wǎng rì de wēn nuǎn ，gèng shì nán nài 。

　　hòu yī zhǒng yì wèi gèng qiē cǐ shí de “bú kān ”。suī zé bú kān ，xīn piān xiàng wǎng ，huí bì bú le ：“mèng pò nán lóu ，lǜ yún duī yī zhěn 。”zhè jiù shì “wǎng shì ”zhōng de yī shì ，dāng nián tóng wò nán lóu ，mèng xǐng shí jiàn shēn biān de tā “lǜ yún duī yī zhěn ”。“lǜ yún ”zhǐ de shì nǚ zǐ xiù měi de bìn fā ，“duī ”，xíng róng tóu fā péng sōng 、mào mì zhī zhuàng zhè shǐ rén xiǎng qǐ “bìn yún yù dù xiāng sāi xuě ”、“lǜ chuāng cán mèng mí ”wēn tíng jun1 《pú sà mán 》de jù zǐ ，zhè shì duō me dòng rén de qíng tài ā ！dú xiǔ de qī liáng ，shǐ tā xiǎng qǐ wǎng shì ；xiǎng qǐ zhè jiàn wǎng shì ，kě néng jiā zhòng le tā de qī liáng gǎn ，yě kě néng shǐ tā de qī liáng gǎn zài wǎng shì de wán wèi zhōng xiāo jiǎn ，zhè jiù shì rén qíng de wēi miào chù 。“mèng pò ”zì shì dāng nián qíng shì ，dú zhě yě bú fáng jiāng zhī yǔ cǐ shí lián xì qǐ lái ，dāng nián de qíng shì rú guǒ fā shēng zài cǐ shí ，bú tóng yàng shì wēn xīn yī mèng ma ？jīn mèng 、xī mèng lián chéng yī piàn ，cí jiā huǎng hū zhī bǐ ，shí fèn nán dé 。zhào yì yún ：fàng wēng shī “jié chù bì yǒu xìng huì ，yǒu yì wèi ”（《ōu běi shī huà 》），cǐ cí yě shì zhè yàng 。

　　cǐ cí dāng xiě jī lǚ chóu sī ，jiāng yàn qíng dǎ bìng jìn qù ，zhèng xiǎn chū chóu sī de shēn qiē wēn hòu ，sòng cí zhōng rú cǐ biǎo xiàn pō wéi cháng jiàn 。xià piàn suǒ sī rén shì ，dāng yǒu suǒ yuán 。tóng nián chūn mò cí rén yóu kuí zhōu diào wǎng nán zhèng shí jīng guò cǐ dì céng xiě yǒu 《dié liàn huā ·lí xiǎo yì zuò 》：mò shàng xiāo shēng hán shí jìn 。yǔ guò yuán lín ，huā qì fú fāng rùn 。qiān lǐ xié yáng zhōng yù míng ，píng gāo wàng duàn nán lóu xìn 。hǎi jiǎo tiān yá háng luè jìn 。sān shí nián jiān ，wú chù wú yí hèn 。tiān ruò yǒu qíng zhōng yù wèn ，rěn jiāo shuāng diǎn xiàng sī bìn ？

　　“nán lóu xìn ”yún yún yì shì sī niàn “nán lóu ”nǚ zǐ ，cǐ nǚ zǐ shì shuí ，xiàn zài yǐ nán yǐ què kǎo le yǒu rén rèn wéi cǐ cí shì bǐ xìng zhī zuò ，“‘mèng pò ’shì shuō de huàn mèng yīng gāi shì zhǐ yóu lǒng yòu jìn jun1 zhǎng ān ，shōu fù shī dì zhè yī mèng xiǎng （de pò miè ，cóng biǎo xiàn kàn lái ，zhè lǐ quán xiě de nán nǚ zhī qíng ，dāng rì de huān ài ，……kě shì xiàn zài ēn qíng duàn le ，‘yuān jī xīn jì duàn jǐn ’，gèng méi yǒu wǎn huí de yú dì 。lù yóu zài zhè gè jìng jiè lǐ ，gǎn dào wú xiàn de qī liáng 。”（《zhōng guó lì dài zhe míng wén xué jiā píng chuán 》dì sān juàn 《lù yóu 》，cān jiàn 《cí xué yán jiū lùn wén jí ·lù yóu de cí 》）zhè yàng de jiě shuō kǒng pà bìng bú shì cí de běn yì 。rú guǒ shuō ，lù yóu yóu yú cóng jun1 nán zhèng de shī yì ，jiā shēn le xīn tóu de yì yù ，shǐ dé tā “zài zhè gè jìng jiè lǐ ”，gèng “gǎn dào wú xiàn de qī liáng ”，jī chóu zhōng shèn jìn le zhèng zhì shī yì de yì xù ，nà shì kě yǐ lǐ jiě de ，yě shì hěn zì rán de ；ruò zì qiān jù hé yǐ qiú bǐ xìng ，nà jiù xiǎn dé tài jī xiè le 。zhì yú yǐ lù yóu cǐ cì shì xié juàn tóng háng wéi jù ，zhèng shí cǐ cí shì “jiǎ tuō guī qíng xiě tā zì jǐ zhèng zhì xīn qíng ”，nà kǒng pà yǔ wén xué chuàng zuò guī lǜ jí gǔ rén gǎn qíng shēng huó fāng shì dōu xiàng jù shèn yuǎn le 。

lù yóu jiǎn jiè

lù yóu （1125—1210），zì wù guān ，hào fàng wēng 。hàn zú ，yuè zhōu shān yīn （jīn zhè jiāng shào xìng ）rén ，nán sòng zhe míng shī rén 。shǎo shí shòu jiā tíng ài guó sī xiǎng xūn táo ，gāo zōng shí yīng lǐ bù shì ，wéi qín guì suǒ chù 。xiào zōng shí cì jìn shì chū shēn 。zhōng nián rù shǔ ，tóu shēn jun1 lǚ shēng huó ，guān zhì bǎo zhāng gé dài zhì 。wǎn nián tuì jū jiā xiāng 。qí yī shēng bǐ gēng bú chuò ，jīn cún jiǔ qiān duō shǒu ，nèi róng jí wéi fēng fù 。yǔ wáng ān shí 、sū shì 、huáng tíng jiān bìng chēng “sòng dài sì dà shī rén ”，yòu yǔ yáng wàn lǐ 、fàn chéng dà 、yóu mào hé chēng “nán sòng sì dà jiā ”。

相关翻译

相关赏析

作者介绍

热门诗词推荐