朝代:唐代
作者:高适
原文:
住在客栈里,独对残灯,睡不着觉。不知什么缘故,诗人的心情变得十分凄凉悲伤。
在这除夕之夜,想象故乡人思念千里之外的自己的情景,而明天又要增加一岁,新添不少白发啊。佳节思亲是常情,历来如此。但除夕之夜,“独不眠”、“转凄然”、“思千里”,还有一层意思:到了明天,就又增加一岁,包含了诗人年复一年老大无成的伤感。
翻译
我独自在旅馆里躺着,寒冷的灯光照着我,久久难以入眠。是什么事情,让我这个游客的心里变得凄凉悲伤?
故乡的人今夜一定在思念远在千里之外的我;我的鬓发已经变得斑白,到了明天又是新的一年。
注释
①除夜:除夕之夜。
②客心:自己的心事。转:变得。凄然:凄凉悲伤。
③霜鬓:白色的鬓发。明朝(zhāo):明天。
除夕之夜,传统的习惯是一家欢聚,“达旦不眠,谓之守岁”(《风土记》)。诗题《除夜作》,本应唤起作者对这个传统佳节的美好记忆,然而这首诗中的除夕夜却是另一种情景。
诗的开头就是“旅馆”二字,看似平平,却不可忽视,全诗的感情就是由此而生发开来的。这是一个除夕之夜,诗人眼看着外面家家户户灯火通明,欢聚一堂,而他却远离家人,身居客舍。两相对照,诗人触景生情,连眼前那盏同样有着光和热的灯,也变得“寒”气袭人了。“寒灯”二字,渲染了旅馆的清冷和诗人内心的凄寂。除夕之夜,寒灯只影,诗人难于入眠,而“独不眠”又会想到一家团聚,其乐融融的守岁景象,这更让诗人内心难耐。所以这一句看上去是写眼前景、眼前事,但是却处处从反面扣紧诗题,描绘出一个孤寂清冷的意境。第二句“客心何事转凄然”,这是一个转承的句子,用提问的形式将思想感情更明朗化,因身在客中,故称“客”。诗中问道:“是什么使得客人心里面变得凄凉悲伤?”原因就是他身处除夕之夜。晚上那一片浓厚的除夕气氛,把诗人包围在寒灯只影的客舍之中,他的孤寂凄然之感便油然而生了。此句中“转凄然”三个字写出了在除夕之夜,作者单身一人的孤苦;对千里之外故乡亲人的思念;以及对时光流逝之快的感叹。
诗中写完一二句后,诗人似乎要倾吐他此刻的心绪了,可是,他却又撇开自己,从远方的故乡写来:“故乡今夜思千里。”“故乡”,是借指故乡的亲人;“千里”,借指千里之外的诗人自己。意思是说:“故乡的亲人在这个除夕之夜定是在想念着千里之外的我,想着我今夜不知落在何处,想着我一个人如何度过今晚。”其实,这也正是“千里思故乡”的一种表现。诗人并没有直接表达对故乡的思念,而是表达的更加含蓄委婉。
“霜鬓明朝又一年”,“今夜”是除夕,所以明朝又是一年了,由旧的一年又将“思”到新的一年,这漫漫无边的思念之苦,又要为诗人增添新的白发。清代沈德潜评价说:“作故乡亲友思千里外人,愈有意味。”(《唐诗别裁》)之所以“愈有意味”,就是因为诗人巧妙地运用“对写法”,把深挚的情思抒发得更为婉曲含蕴。这在古典诗歌中也是一种常见的表现手法,如杜甫的《月夜》:“今夜鄜州月,闺中只独看。”诗中写的是妻子思念丈夫,其实恰恰是诗人自己感情的折射。
明代胡应麟认为,绝句“对结者须意尽。如……高达夫‘故乡今夜思千里,霜鬓明朝又一年’,添著一语不得乃可”(《诗薮·内编》卷六)。所谓“意尽”,是指诗意的完整;所谓“添著一语不得”,也就是指语言的精炼。“故乡今夜思千里,霜鬓明朝又一年”,正是把双方思之久、思之深、思之苦,集中地通过除夕之夜抒写出来了,完满地表现了诗的主题思想。因此,就这首诗的高度概括和精炼含蓄的特色而言,已经收到了“意尽”和“添著一语不得”的艺术效果。
chú yè zuò
除夜作
lǚ guǎn hán dēng dú bù mián, kè xīn hé shì zhuǎn qī rán.
旅馆寒灯独不眠,客心何事转凄然。
gù xiāng jīn yè sī qiān lǐ, shuāng bìn míng cháo yòu yī nián.
故乡今夜思千里,霜鬓明朝又一年。
shuāng bìn yī zuò: chóu bìn
(霜鬓 一作:愁鬓)
gāo shì shì wǒ guó táng dài zhe míng de biān sāi shī rén ,shì chēng “gāo cháng shì ”。 zuò pǐn shōu lù yú 《gāo cháng shì jí 》。gāo shì yǔ cén cān bìng chēng “gāo cén ”,qí shī zuò bǐ lì xióng jiàn ,qì shì bēn fàng ,yáng yì zhe shèng táng shí qī suǒ tè yǒu de fèn fā jìn qǔ 、péng bó xiàng shàng de shí dài jīng shén 。
zhù zài kè zhàn lǐ ,dú duì cán dēng ,shuì bú zhe jiào 。bú zhī shí me yuán gù ,shī rén de xīn qíng biàn dé shí fèn qī liáng bēi shāng 。
zài zhè chú xī zhī yè ,xiǎng xiàng gù xiāng rén sī niàn qiān lǐ zhī wài de zì jǐ de qíng jǐng ,ér míng tiān yòu yào zēng jiā yī suì ,xīn tiān bú shǎo bái fā ā 。jiā jiē sī qīn shì cháng qíng ,lì lái rú cǐ 。dàn chú xī zhī yè ,“dú bú mián ”、“zhuǎn qī rán ”、“sī qiān lǐ ”,hái yǒu yī céng yì sī :dào le míng tiān ,jiù yòu zēng jiā yī suì ,bāo hán le shī rén nián fù yī nián lǎo dà wú chéng de shāng gǎn 。
fān yì
wǒ dú zì zài lǚ guǎn lǐ tǎng zhe ,hán lěng de dēng guāng zhào zhe wǒ ,jiǔ jiǔ nán yǐ rù mián 。shì shí me shì qíng ,ràng wǒ zhè gè yóu kè de xīn lǐ biàn dé qī liáng bēi shāng ?
gù xiāng de rén jīn yè yī dìng zài sī niàn yuǎn zài qiān lǐ zhī wài de wǒ ;wǒ de bìn fā yǐ jīng biàn dé bān bái ,dào le míng tiān yòu shì xīn de yī nián 。
zhù shì
①chú yè :chú xī zhī yè 。
②kè xīn :zì jǐ de xīn shì 。zhuǎn :biàn dé 。qī rán :qī liáng bēi shāng 。
③shuāng bìn :bái sè de bìn fā 。míng cháo (zhāo):míng tiān 。
chú xī zhī yè ,chuán tǒng de xí guàn shì yī jiā huān jù ,“dá dàn bú mián ,wèi zhī shǒu suì ”(《fēng tǔ jì 》)。shī tí 《chú yè zuò 》,běn yīng huàn qǐ zuò zhě duì zhè gè chuán tǒng jiā jiē de měi hǎo jì yì ,rán ér zhè shǒu shī zhōng de chú xī yè què shì lìng yī zhǒng qíng jǐng 。
shī de kāi tóu jiù shì “lǚ guǎn ”èr zì ,kàn sì píng píng ,què bú kě hū shì ,quán shī de gǎn qíng jiù shì yóu cǐ ér shēng fā kāi lái de 。zhè shì yī gè chú xī zhī yè ,shī rén yǎn kàn zhe wài miàn jiā jiā hù hù dēng huǒ tōng míng ,huān jù yī táng ,ér tā què yuǎn lí jiā rén ,shēn jū kè shě 。liǎng xiàng duì zhào ,shī rén chù jǐng shēng qíng ,lián yǎn qián nà zhǎn tóng yàng yǒu zhe guāng hé rè de dēng ,yě biàn dé “hán ”qì xí rén le 。“hán dēng ”èr zì ,xuàn rǎn le lǚ guǎn de qīng lěng hé shī rén nèi xīn de qī jì 。chú xī zhī yè ,hán dēng zhī yǐng ,shī rén nán yú rù mián ,ér “dú bú mián ”yòu huì xiǎng dào yī jiā tuán jù ,qí lè róng róng de shǒu suì jǐng xiàng ,zhè gèng ràng shī rén nèi xīn nán nài 。suǒ yǐ zhè yī jù kàn shàng qù shì xiě yǎn qián jǐng 、yǎn qián shì ,dàn shì què chù chù cóng fǎn miàn kòu jǐn shī tí ,miáo huì chū yī gè gū jì qīng lěng de yì jìng 。dì èr jù “kè xīn hé shì zhuǎn qī rán ”,zhè shì yī gè zhuǎn chéng de jù zǐ ,yòng tí wèn de xíng shì jiāng sī xiǎng gǎn qíng gèng míng lǎng huà ,yīn shēn zài kè zhōng ,gù chēng “kè ”。shī zhōng wèn dào :“shì shí me shǐ dé kè rén xīn lǐ miàn biàn dé qī liáng bēi shāng ?”yuán yīn jiù shì tā shēn chù chú xī zhī yè 。wǎn shàng nà yī piàn nóng hòu de chú xī qì fēn ,bǎ shī rén bāo wéi zài hán dēng zhī yǐng de kè shě zhī zhōng ,tā de gū jì qī rán zhī gǎn biàn yóu rán ér shēng le 。cǐ jù zhōng “zhuǎn qī rán ”sān gè zì xiě chū le zài chú xī zhī yè ,zuò zhě dān shēn yī rén de gū kǔ ;duì qiān lǐ zhī wài gù xiāng qīn rén de sī niàn ;yǐ jí duì shí guāng liú shì zhī kuài de gǎn tàn 。
shī zhōng xiě wán yī èr jù hòu ,shī rén sì hū yào qīng tǔ tā cǐ kè de xīn xù le ,kě shì ,tā què yòu piě kāi zì jǐ ,cóng yuǎn fāng de gù xiāng xiě lái :“gù xiāng jīn yè sī qiān lǐ 。”“gù xiāng ”,shì jiè zhǐ gù xiāng de qīn rén ;“qiān lǐ ”,jiè zhǐ qiān lǐ zhī wài de shī rén zì jǐ 。yì sī shì shuō :“gù xiāng de qīn rén zài zhè gè chú xī zhī yè dìng shì zài xiǎng niàn zhe qiān lǐ zhī wài de wǒ ,xiǎng zhe wǒ jīn yè bú zhī luò zài hé chù ,xiǎng zhe wǒ yī gè rén rú hé dù guò jīn wǎn 。”qí shí ,zhè yě zhèng shì “qiān lǐ sī gù xiāng ”de yī zhǒng biǎo xiàn 。shī rén bìng méi yǒu zhí jiē biǎo dá duì gù xiāng de sī niàn ,ér shì biǎo dá de gèng jiā hán xù wěi wǎn 。
“shuāng bìn míng cháo yòu yī nián ”,“jīn yè ”shì chú xī ,suǒ yǐ míng cháo yòu shì yī nián le ,yóu jiù de yī nián yòu jiāng “sī ”dào xīn de yī nián ,zhè màn màn wú biān de sī niàn zhī kǔ ,yòu yào wéi shī rén zēng tiān xīn de bái fā 。qīng dài shěn dé qián píng jià shuō :“zuò gù xiāng qīn yǒu sī qiān lǐ wài rén ,yù yǒu yì wèi 。”(《táng shī bié cái 》)zhī suǒ yǐ “yù yǒu yì wèi ”,jiù shì yīn wéi shī rén qiǎo miào dì yùn yòng “duì xiě fǎ ”,bǎ shēn zhì de qíng sī shū fā dé gèng wéi wǎn qǔ hán yùn 。zhè zài gǔ diǎn shī gē zhōng yě shì yī zhǒng cháng jiàn de biǎo xiàn shǒu fǎ ,rú dù fǔ de 《yuè yè 》:“jīn yè fū zhōu yuè ,guī zhōng zhī dú kàn 。”shī zhōng xiě de shì qī zǐ sī niàn zhàng fū ,qí shí qià qià shì shī rén zì jǐ gǎn qíng de shé shè 。
míng dài hú yīng lín rèn wéi ,jué jù “duì jié zhě xū yì jìn 。rú ……gāo dá fū ‘gù xiāng jīn yè sī qiān lǐ ,shuāng bìn míng cháo yòu yī nián ’,tiān zhe yī yǔ bú dé nǎi kě ”(《shī sǒu ·nèi biān 》juàn liù )。suǒ wèi “yì jìn ”,shì zhǐ shī yì de wán zhěng ;suǒ wèi “tiān zhe yī yǔ bú dé ”,yě jiù shì zhǐ yǔ yán de jīng liàn 。“gù xiāng jīn yè sī qiān lǐ ,shuāng bìn míng cháo yòu yī nián ”,zhèng shì bǎ shuāng fāng sī zhī jiǔ 、sī zhī shēn 、sī zhī kǔ ,jí zhōng dì tōng guò chú xī zhī yè shū xiě chū lái le ,wán mǎn dì biǎo xiàn le shī de zhǔ tí sī xiǎng 。yīn cǐ ,jiù zhè shǒu shī de gāo dù gài kuò hé jīng liàn hán xù de tè sè ér yán ,yǐ jīng shōu dào le “yì jìn ”hé “tiān zhe yī yǔ bú dé ”de yì shù xiào guǒ 。
chú yè zuò
chú yè zuò
lǚ guǎn hán dēng dú bù mián, kè xīn hé shì zhuǎn qī rán.
lǚ guǎn hán dēng dú bú mián ,kè xīn hé shì zhuǎn qī rán 。
gù xiāng jīn yè sī qiān lǐ, shuāng bìn míng cháo yòu yī nián.
gù xiāng jīn yè sī qiān lǐ ,shuāng bìn míng cháo yòu yī nián 。
shuāng bìn yī zuò: chóu bìn
(shuāng bìn yī zuò :chóu bìn )