朝代:先秦
作者:佚名
原文:
翻译
大田鼠呀大田鼠,不许吃我种的黍!多年辛勤伺候你,你却对我不照顾。发誓定要摆脱你,去那乐土有幸福。那乐土啊那乐土,才是我的好去处!
大田鼠呀大田鼠,不许吃我种的麦!多年辛勤伺候你,你却对我不优待。发誓定要摆脱你,去那乐国有仁爱。那乐国啊那乐国,才是我的好所在!
大田鼠呀大田鼠,不许吃我种的苗!多年辛勤伺候你,你却对我不慰劳!发誓定要摆脱你,去那乐郊有欢笑。那乐郊啊那乐郊,谁还悲叹长呼号!
注释
①硕鼠:大老鼠。一说田鼠。
②无:毋,不要。黍:黍子,也叫黄米,谷类,是重要粮食作物之一。
③三岁:多年。三,非实数。贯:借作“宦”,侍奉。
④逝:通“誓”。去:离开。女:同“汝”。
⑤爰:于是,在此。所:处所。
⑥德:恩惠。
⑦国:域,即地方。
⑧直:王引之《经义述闻》说:“当读为职,职亦所也。”一说同值。
⑨劳:慰劳。
⑩之:其,表示诘问语气。号:呼喊。
《硕鼠》全诗三章,意思相同。三章都以“硕鼠硕鼠”开头,直呼奴隶主剥削阶级为贪婪可憎的大老鼠、肥老鼠,并以命令的语气发出警告:“无食我黍(麦、苗)!”老鼠形象丑陋又狡黠,性喜窃食,借来比拟贪婪的剥削者十分恰当,也表现诗人对其愤恨之情。三四句进一步揭露剥削者贪得无厌而寡恩:“三岁贯女,莫我肯顾(德、劳)。”诗中以“汝”、“我”对照:“我”多年养活“汝”,“汝”却不肯给“我”照顾,给予恩惠,甚至连一点安慰也没有,从中揭示了“汝”、“我”关系的对立。这里所说的“汝”、“我”,都不是单个的人,应扩大为“你们”、“我们”,所代表的是一个群体或一个阶层,提出的是谁养活谁的大问题。后四句更以雷霆万钧之力喊出了他们的心声:“逝将去女,适彼乐土;乐土乐土,爰得我所!”诗人既认识到“汝我”关系的对立,便公开宣布“逝将去女”,决计采取反抗,不再养活“汝”。一个“逝”字表现了诗人决断的态度和坚定决心。尽管他们要寻找的安居乐业、不受剥削的人间乐土,只是一种幻想,现实社会中是不存在的,但却代表着他们美好的生活憧憬,也是他们在长期生活和斗争中所产生的社会理想,更标志着他们新的觉醒。正是这一美好的生活理想,启发和鼓舞着后世劳动人民为挣脱压迫和剥削不断斗争。
这首诗纯用比体,《诗经》中此类诗连同此篇只有三首,另外两首是《周南·螽斯》、《豳风·鸱鸮》。这三首的共同特点就是以物拟人,但此篇稍有不同。另两篇可以看作寓言诗,通篇比喻,寓意全在咏物中。此篇以硕鼠喻剥削者虽与以鸱鸮喻恶人相同,但《鸱鸮》中后半仍以鸟控诉鸱鸮展开,寓意包含在整体形象中,理解易生分歧;而此篇后半则是人控诉鼠,寓意较直,喻体与喻指基本是一对一的对应关系,《诗序》认为老鼠“贪而畏人”,重敛者“蚕食于民……若大鼠也”,对寓意的理解与两千年后的今人非常相近,其理就在此。
shuò shǔ
硕鼠
shuò shǔ shuò shǔ, wú shí wǒ shǔ! sān suì guàn nǚ, mò wǒ kěn gù.
硕鼠硕鼠,无食我黍!三岁贯女,莫我肯顾。
shì jiāng qù nǚ, shì bǐ lè tǔ.
逝将去女,适彼乐土。
lè tǔ lè tǔ, yuán dé wǒ suǒ.
乐土乐土,爰得我所。
shuò shǔ shuò shǔ, wú shí wǒ mài! sān suì guàn nǚ, mò wǒ kěn dé.
硕鼠硕鼠,无食我麦!三岁贯女,莫我肯德。
shì jiāng qù nǚ, shì bǐ lè guó.
逝将去女,适彼乐国。
lè guó lè guó, yuán dé wǒ zhí.
乐国乐国,爰得我直。
shuò shǔ shuò shǔ, wú shí wǒ miáo! sān suì guàn nǚ, mò wǒ kěn láo.
硕鼠硕鼠,无食我苗!三岁贯女,莫我肯劳。
shì jiāng qù nǚ, shì bǐ lè jiāo.
逝将去女,适彼乐郊。
lè jiāo lè jiāo, shuí zhī yǒng hào? nǚ tōng rǔ
乐郊乐郊,谁之永号?(女 通 汝)
fān yì
dà tián shǔ ya dà tián shǔ ,bú xǔ chī wǒ zhǒng de shǔ !duō nián xīn qín sì hòu nǐ ,nǐ què duì wǒ bú zhào gù 。fā shì dìng yào bǎi tuō nǐ ,qù nà lè tǔ yǒu xìng fú 。nà lè tǔ ā nà lè tǔ ,cái shì wǒ de hǎo qù chù !
dà tián shǔ ya dà tián shǔ ,bú xǔ chī wǒ zhǒng de mài !duō nián xīn qín sì hòu nǐ ,nǐ què duì wǒ bú yōu dài 。fā shì dìng yào bǎi tuō nǐ ,qù nà lè guó yǒu rén ài 。nà lè guó ā nà lè guó ,cái shì wǒ de hǎo suǒ zài !
dà tián shǔ ya dà tián shǔ ,bú xǔ chī wǒ zhǒng de miáo !duō nián xīn qín sì hòu nǐ ,nǐ què duì wǒ bú wèi láo !fā shì dìng yào bǎi tuō nǐ ,qù nà lè jiāo yǒu huān xiào 。nà lè jiāo ā nà lè jiāo ,shuí hái bēi tàn zhǎng hū hào !
zhù shì
①shuò shǔ :dà lǎo shǔ 。yī shuō tián shǔ 。
②wú :wú ,bú yào 。shǔ :shǔ zǐ ,yě jiào huáng mǐ ,gǔ lèi ,shì zhòng yào liáng shí zuò wù zhī yī 。
③sān suì :duō nián 。sān ,fēi shí shù 。guàn :jiè zuò “huàn ”,shì fèng 。
④shì :tōng “shì ”。qù :lí kāi 。nǚ :tóng “rǔ ”。
⑤yuán :yú shì ,zài cǐ 。suǒ :chù suǒ 。
⑥dé :ēn huì 。
⑦guó :yù ,jí dì fāng 。
⑧zhí :wáng yǐn zhī 《jīng yì shù wén 》shuō :“dāng dú wéi zhí ,zhí yì suǒ yě 。”yī shuō tóng zhí 。
⑨láo :wèi láo 。
⑩zhī :qí ,biǎo shì jié wèn yǔ qì 。hào :hū hǎn 。
《shuò shǔ 》quán shī sān zhāng ,yì sī xiàng tóng 。sān zhāng dōu yǐ “shuò shǔ shuò shǔ ”kāi tóu ,zhí hū nú lì zhǔ bāo xuē jiē jí wéi tān lán kě zēng de dà lǎo shǔ 、féi lǎo shǔ ,bìng yǐ mìng lìng de yǔ qì fā chū jǐng gào :“wú shí wǒ shǔ (mài 、miáo )!”lǎo shǔ xíng xiàng chǒu lòu yòu jiǎo xiá ,xìng xǐ qiè shí ,jiè lái bǐ nǐ tān lán de bāo xuē zhě shí fèn qià dāng ,yě biǎo xiàn shī rén duì qí fèn hèn zhī qíng 。sān sì jù jìn yī bù jiē lù bāo xuē zhě tān dé wú yàn ér guǎ ēn :“sān suì guàn nǚ ,mò wǒ kěn gù (dé 、láo )。”shī zhōng yǐ “rǔ ”、“wǒ ”duì zhào :“wǒ ”duō nián yǎng huó “rǔ ”,“rǔ ”què bú kěn gěi “wǒ ”zhào gù ,gěi yǔ ēn huì ,shèn zhì lián yī diǎn ān wèi yě méi yǒu ,cóng zhōng jiē shì le “rǔ ”、“wǒ ”guān xì de duì lì 。zhè lǐ suǒ shuō de “rǔ ”、“wǒ ”,dōu bú shì dān gè de rén ,yīng kuò dà wéi “nǐ men ”、“wǒ men ”,suǒ dài biǎo de shì yī gè qún tǐ huò yī gè jiē céng ,tí chū de shì shuí yǎng huó shuí de dà wèn tí 。hòu sì jù gèng yǐ léi tíng wàn jun1 zhī lì hǎn chū le tā men de xīn shēng :“shì jiāng qù nǚ ,shì bǐ lè tǔ ;lè tǔ lè tǔ ,yuán dé wǒ suǒ !”shī rén jì rèn shí dào “rǔ wǒ ”guān xì de duì lì ,biàn gōng kāi xuān bù “shì jiāng qù nǚ ”,jué jì cǎi qǔ fǎn kàng ,bú zài yǎng huó “rǔ ”。yī gè “shì ”zì biǎo xiàn le shī rén jué duàn de tài dù hé jiān dìng jué xīn 。jìn guǎn tā men yào xún zhǎo de ān jū lè yè 、bú shòu bāo xuē de rén jiān lè tǔ ,zhī shì yī zhǒng huàn xiǎng ,xiàn shí shè huì zhōng shì bú cún zài de ,dàn què dài biǎo zhe tā men měi hǎo de shēng huó chōng jǐng ,yě shì tā men zài zhǎng qī shēng huó hé dòu zhēng zhōng suǒ chǎn shēng de shè huì lǐ xiǎng ,gèng biāo zhì zhe tā men xīn de jiào xǐng 。zhèng shì zhè yī měi hǎo de shēng huó lǐ xiǎng ,qǐ fā hé gǔ wǔ zhe hòu shì láo dòng rén mín wéi zhèng tuō yā pò hé bāo xuē bú duàn dòu zhēng 。
zhè shǒu shī chún yòng bǐ tǐ ,《shī jīng 》zhōng cǐ lèi shī lián tóng cǐ piān zhī yǒu sān shǒu ,lìng wài liǎng shǒu shì 《zhōu nán ·zhōng sī 》、《bīn fēng ·chī xiāo 》。zhè sān shǒu de gòng tóng tè diǎn jiù shì yǐ wù nǐ rén ,dàn cǐ piān shāo yǒu bú tóng 。lìng liǎng piān kě yǐ kàn zuò yù yán shī ,tōng piān bǐ yù ,yù yì quán zài yǒng wù zhōng 。cǐ piān yǐ shuò shǔ yù bāo xuē zhě suī yǔ yǐ chī xiāo yù è rén xiàng tóng ,dàn 《chī xiāo 》zhōng hòu bàn réng yǐ niǎo kòng sù chī xiāo zhǎn kāi ,yù yì bāo hán zài zhěng tǐ xíng xiàng zhōng ,lǐ jiě yì shēng fèn qí ;ér cǐ piān hòu bàn zé shì rén kòng sù shǔ ,yù yì jiào zhí ,yù tǐ yǔ yù zhǐ jī běn shì yī duì yī de duì yīng guān xì ,《shī xù 》rèn wéi lǎo shǔ “tān ér wèi rén ”,zhòng liǎn zhě “cán shí yú mín ……ruò dà shǔ yě ”,duì yù yì de lǐ jiě yǔ liǎng qiān nián hòu de jīn rén fēi cháng xiàng jìn ,qí lǐ jiù zài cǐ 。
shuò shǔ
shuò shǔ
shuò shǔ shuò shǔ, wú shí wǒ shǔ! sān suì guàn nǚ, mò wǒ kěn gù.
shuò shǔ shuò shǔ ,wú shí wǒ shǔ !sān suì guàn nǚ ,mò wǒ kěn gù 。
shì jiāng qù nǚ, shì bǐ lè tǔ.
shì jiāng qù nǚ ,shì bǐ lè tǔ 。
lè tǔ lè tǔ, yuán dé wǒ suǒ.
lè tǔ lè tǔ ,yuán dé wǒ suǒ 。
shuò shǔ shuò shǔ, wú shí wǒ mài! sān suì guàn nǚ, mò wǒ kěn dé.
shuò shǔ shuò shǔ ,wú shí wǒ mài !sān suì guàn nǚ ,mò wǒ kěn dé 。
shì jiāng qù nǚ, shì bǐ lè guó.
shì jiāng qù nǚ ,shì bǐ lè guó 。
lè guó lè guó, yuán dé wǒ zhí.
lè guó lè guó ,yuán dé wǒ zhí 。
shuò shǔ shuò shǔ, wú shí wǒ miáo! sān suì guàn nǚ, mò wǒ kěn láo.
shuò shǔ shuò shǔ ,wú shí wǒ miáo !sān suì guàn nǚ ,mò wǒ kěn láo 。
shì jiāng qù nǚ, shì bǐ lè jiāo.
shì jiāng qù nǚ ,shì bǐ lè jiāo 。
lè jiāo lè jiāo, shuí zhī yǒng hào? nǚ tōng rǔ
lè jiāo lè jiāo ,shuí zhī yǒng hào ?(nǚ tōng rǔ )