鹧鸪天·十里楼台倚翠微翻译及注释

翻译
春天，诗人在偎依着青山的十里楼台边，听见了从盛开的百花深处传来的杜鹃啼叫声。那声声杜鹃鸣就像和行道中人说话似的，与那随意飞飞停停的流莺不同。
在晴明的春日，杜鹃不断卖弄它那“不如归去”的“殷勤”的叫声，“行人”似从梦中惊醒。这“行人”岂是不想回家啊，只是回家的日子还不能期望定下啊。

注释
①翠微：青翠的山气，此指青翠掩映的山间幽深处。
②杜鹃：又名杜宇、子规，叫声像“不如归去”；啼：叫。
③行人：离别在外的游子。
④流莺：指黄莺。取次：随意、任意。
⑤惊梦觉：从睡梦中惊醒；弄晴时：弄指卖弄，杜鹃在晴明的春日卖弄自己的叫声。
⑥不如归：杜鹃的叫声像“不如归去”。
⑤争奈：怎奈。惊梦”两句：在晴朗温和的春日，杜鹃似乎在卖弄叫声，将客人砂梦中惊醒。未可期：未可肯定的意思。 “期“，必韵意思。

鹧鸪天·十里楼台倚翠微赏析

　　这首词通过咏杜鹃而思归怀人，构思巧妙。

　　上片写羁旅行人梦中得到杜鹃“殷勤”劝慰：山色青翠、春深花繁之时，流莺漫不经心地随意飞鸣，唯有杜鹃善解人意，于百花深处向行人殷勤劝慰。“十里楼台倚翠微，百花深处杜鹃啼”，写鹃啼的环境和季节。青翠的山色，如何逊“《仰赠从兄兴宁真南》：“高山郁翠微”；也用以指代青山，如杜牧《九日齐山登高》：“与客携壶上翠微”。此处指青山，说在靠着青山的十里楼台的旁边，在春天百花盛开的深处，听见了杜鹃啼叫。“殷勤白与行人语，不似流莺取次飞”，说杜鹃在花间不断地叫着，好像对“行人”很有情感，不惜“殷勤”相告，比起黄莺的随意飞动，对人漠不关心，大不相同。黄庭坚《次韵裴仲谋同年》：“烟沙篁竹江南岸，输与鸬鹚取次眠。”也是用这个词来写鸟。“行人”走在春色绚烂的优美环境中，心情本来是会愉悦的，但因为离家作客，所以听了杜鹃叫声，不免会引起思家之念，作客之愁。那么，词中所写的美丽景色，又正好为杜鹃叫声的感人作了反衬。

　　下片写杜鹃对行人梦醒之后的声声规劝：羁旅之人一梦惊醒，已是阳光明媚，杜鹃仍在喋喋不休，“声声只道不如归”，本是好心规劝，谁知却帮了倒忙，反而使得羁旅之人益发孤寂、更多春愁，惹得他久久蓄积在心的思归怀人之情倾泻而出，再也控制不住，因而斥责杜鹃，“天涯岂是无归意，争奈归期未可期”。“惊梦觉，弄晴时，声声只道不如归”，在晴明的春日，杜鹃偏又卖弄它的叫声，“行人”从梦中惊醒，听到的还是声声的“不如归去”。前面路上初闻鹃啼，感到“殷勤”；听得太多，睡在床上也被叫得不安，叫的又是一句人所做不到的话，那“行人”心中自然也就变得有点烦躁了。“天涯岂是无归意，争奈归期未可期”，不是自己不想回家，只是自己不能决定回去的日期，生活不能由自己主宰，没有什么办法。结句以反诘句收束全词，突出行客思归怀人之深切，点明本词题旨，同时又回答了杜鹃“不如归去”的声声规劝，句法巧妙，抒情委婉沉郁。这是在烦躁中的思念，说是自言自语行，说是对杜鹃的回答也行。这里表面上有埋怨鹃鸟无知、强聒难耐的意思，但归根到底，是对真正“作弄”人的生活遭遇的愤慨。这片词，话说得比较直致，但内容还有曲折。

　　同样听到一种鹃声，不同的诗人、词家，可以从各自的处境、各样的角度写出不同的感受。杜荀鹤的“啼得血流无用处，不如缄口过残春”，是愤慨文章无用之言；韦应物的“邻家孀妇抱儿泣，我独展转为何情”，是同情丈夫死在外地的寡妇之言；朱敦儒的“月解重圆星解聚，如何不见人归？今春还听杜鹃啼”，是痛心国土沦陷，南北亲人不能团聚之言；范仲淹的“春光无限好，犹道不如归”，是豁达之言；杨万里的“自出锦江归未得，至今犹劝别人归”，是诙谐之言。晏几道这首词，则是对浪迹在外、有家难归的生活的叹息之言，写得真切，有一定的感染力；结尾两句，用反跌之笔表曲折之情，意境尤深。

zhè gū tiān ·shí lǐ lóu tái yǐ cuì wēi fān yì jí zhù shì

fān yì
chūn tiān ，shī rén zài wēi yī zhe qīng shān de shí lǐ lóu tái biān ，tīng jiàn le cóng shèng kāi de bǎi huā shēn chù chuán lái de dù juān tí jiào shēng 。nà shēng shēng dù juān míng jiù xiàng hé háng dào zhōng rén shuō huà sì de ，yǔ nà suí yì fēi fēi tíng tíng de liú yīng bú tóng 。
zài qíng míng de chūn rì ，dù juān bú duàn mài nòng tā nà “bú rú guī qù ”de “yīn qín ”de jiào shēng ，“háng rén ”sì cóng mèng zhōng jīng xǐng 。zhè “háng rén ”qǐ shì bú xiǎng huí jiā ā ，zhī shì huí jiā de rì zǐ hái bú néng qī wàng dìng xià ā 。

zhù shì
①cuì wēi ：qīng cuì de shān qì ，cǐ zhǐ qīng cuì yǎn yìng de shān jiān yōu shēn chù 。
②dù juān ：yòu míng dù yǔ 、zǐ guī ，jiào shēng xiàng “bú rú guī qù ”；tí ：jiào 。
③háng rén ：lí bié zài wài de yóu zǐ 。
④liú yīng ：zhǐ huáng yīng 。qǔ cì ：suí yì 、rèn yì 。
⑤jīng mèng jiào ：cóng shuì mèng zhōng jīng xǐng ；nòng qíng shí ：nòng zhǐ mài nòng ，dù juān zài qíng míng de chūn rì mài nòng zì jǐ de jiào shēng 。
⑥bú rú guī ：dù juān de jiào shēng xiàng “bú rú guī qù ”。
⑤zhēng nài ：zěn nài 。jīng mèng ”liǎng jù ：zài qíng lǎng wēn hé de chūn rì ，dù juān sì hū zài mài nòng jiào shēng ，jiāng kè rén shā mèng zhōng jīng xǐng 。wèi kě qī ：wèi kě kěn dìng de yì sī 。 “qī “，bì yùn yì sī 。

zhè gū tiān ·shí lǐ lóu tái yǐ cuì wēi shǎng xī

　　zhè shǒu cí tōng guò yǒng dù juān ér sī guī huái rén ，gòu sī qiǎo miào 。

　　shàng piàn xiě jī lǚ háng rén mèng zhōng dé dào dù juān “yīn qín ”quàn wèi ：shān sè qīng cuì 、chūn shēn huā fán zhī shí ，liú yīng màn bú jīng xīn dì suí yì fēi míng ，wéi yǒu dù juān shàn jiě rén yì ，yú bǎi huā shēn chù xiàng háng rén yīn qín quàn wèi 。“shí lǐ lóu tái yǐ cuì wēi ，bǎi huā shēn chù dù juān tí ”，xiě juān tí de huán jìng hé jì jiē 。qīng cuì de shān sè ，rú hé xùn “《yǎng zèng cóng xiōng xìng níng zhēn nán 》：“gāo shān yù cuì wēi ”；yě yòng yǐ zhǐ dài qīng shān ，rú dù mù 《jiǔ rì qí shān dēng gāo 》：“yǔ kè xié hú shàng cuì wēi ”。cǐ chù zhǐ qīng shān ，shuō zài kào zhe qīng shān de shí lǐ lóu tái de páng biān ，zài chūn tiān bǎi huā shèng kāi de shēn chù ，tīng jiàn le dù juān tí jiào 。“yīn qín bái yǔ háng rén yǔ ，bú sì liú yīng qǔ cì fēi ”，shuō dù juān zài huā jiān bú duàn dì jiào zhe ，hǎo xiàng duì “háng rén ”hěn yǒu qíng gǎn ，bú xī “yīn qín ”xiàng gào ，bǐ qǐ huáng yīng de suí yì fēi dòng ，duì rén mò bú guān xīn ，dà bú xiàng tóng 。huáng tíng jiān 《cì yùn péi zhòng móu tóng nián 》：“yān shā huáng zhú jiāng nán àn ，shū yǔ lú cí qǔ cì mián 。”yě shì yòng zhè gè cí lái xiě niǎo 。“háng rén ”zǒu zài chūn sè xuàn làn de yōu měi huán jìng zhōng ，xīn qíng běn lái shì huì yú yuè de ，dàn yīn wéi lí jiā zuò kè ，suǒ yǐ tīng le dù juān jiào shēng ，bú miǎn huì yǐn qǐ sī jiā zhī niàn ，zuò kè zhī chóu 。nà me ，cí zhōng suǒ xiě de měi lì jǐng sè ，yòu zhèng hǎo wéi dù juān jiào shēng de gǎn rén zuò le fǎn chèn 。

　　xià piàn xiě dù juān duì háng rén mèng xǐng zhī hòu de shēng shēng guī quàn ：jī lǚ zhī rén yī mèng jīng xǐng ，yǐ shì yáng guāng míng mèi ，dù juān réng zài dié dié bú xiū ，“shēng shēng zhī dào bú rú guī ”，běn shì hǎo xīn guī quàn ，shuí zhī què bāng le dǎo máng ，fǎn ér shǐ dé jī lǚ zhī rén yì fā gū jì 、gèng duō chūn chóu ，rě dé tā jiǔ jiǔ xù jī zài xīn de sī guī huái rén zhī qíng qīng xiè ér chū ，zài yě kòng zhì bú zhù ，yīn ér chì zé dù juān ，“tiān yá qǐ shì wú guī yì ，zhēng nài guī qī wèi kě qī ”。“jīng mèng jiào ，nòng qíng shí ，shēng shēng zhī dào bú rú guī ”，zài qíng míng de chūn rì ，dù juān piān yòu mài nòng tā de jiào shēng ，“háng rén ”cóng mèng zhōng jīng xǐng ，tīng dào de hái shì shēng shēng de “bú rú guī qù ”。qián miàn lù shàng chū wén juān tí ，gǎn dào “yīn qín ”；tīng dé tài duō ，shuì zài chuáng shàng yě bèi jiào dé bú ān ，jiào de yòu shì yī jù rén suǒ zuò bú dào de huà ，nà “háng rén ”xīn zhōng zì rán yě jiù biàn dé yǒu diǎn fán zào le 。“tiān yá qǐ shì wú guī yì ，zhēng nài guī qī wèi kě qī ”，bú shì zì jǐ bú xiǎng huí jiā ，zhī shì zì jǐ bú néng jué dìng huí qù de rì qī ，shēng huó bú néng yóu zì jǐ zhǔ zǎi ，méi yǒu shí me bàn fǎ 。jié jù yǐ fǎn jié jù shōu shù quán cí ，tū chū háng kè sī guī huái rén zhī shēn qiē ，diǎn míng běn cí tí zhǐ ，tóng shí yòu huí dá le dù juān “bú rú guī qù ”de shēng shēng guī quàn ，jù fǎ qiǎo miào ，shū qíng wěi wǎn chén yù 。zhè shì zài fán zào zhōng de sī niàn ，shuō shì zì yán zì yǔ háng ，shuō shì duì dù juān de huí dá yě háng 。zhè lǐ biǎo miàn shàng yǒu mái yuàn juān niǎo wú zhī 、qiáng guō nán nài de yì sī ，dàn guī gēn dào dǐ ，shì duì zhēn zhèng “zuò nòng ”rén de shēng huó zāo yù de fèn kǎi 。zhè piàn cí ，huà shuō dé bǐ jiào zhí zhì ，dàn nèi róng hái yǒu qǔ shé 。

　　tóng yàng tīng dào yī zhǒng juān shēng ，bú tóng de shī rén 、cí jiā ，kě yǐ cóng gè zì de chù jìng 、gè yàng de jiǎo dù xiě chū bú tóng de gǎn shòu 。dù xún hè de “tí dé xuè liú wú yòng chù ，bú rú jiān kǒu guò cán chūn ”，shì fèn kǎi wén zhāng wú yòng zhī yán ；wéi yīng wù de “lín jiā shuāng fù bào ér qì ，wǒ dú zhǎn zhuǎn wéi hé qíng ”，shì tóng qíng zhàng fū sǐ zài wài dì de guǎ fù zhī yán ；zhū dūn rú de “yuè jiě zhòng yuán xīng jiě jù ，rú hé bú jiàn rén guī ？jīn chūn hái tīng dù juān tí ”，shì tòng xīn guó tǔ lún xiàn ，nán běi qīn rén bú néng tuán jù zhī yán ；fàn zhòng yān de “chūn guāng wú xiàn hǎo ，yóu dào bú rú guī ”，shì huō dá zhī yán ；yáng wàn lǐ de “zì chū jǐn jiāng guī wèi dé ，zhì jīn yóu quàn bié rén guī ”，shì huī xié zhī yán 。yàn jǐ dào zhè shǒu cí ，zé shì duì làng jì zài wài 、yǒu jiā nán guī de shēng huó de tàn xī zhī yán ，xiě dé zhēn qiē ，yǒu yī dìng de gǎn rǎn lì ；jié wěi liǎng jù ，yòng fǎn diē zhī bǐ biǎo qǔ shé zhī qíng ，yì jìng yóu shēn 。